Սուրբ Հռիփսիմյանց եվ սուրբ Գայանյանց կույսեր (նահ. 301, Վաղարշապատ), տոնելի քրիստոնյա վկայուհիներ, նահատակներ: Մարտիրոսական պսակ են ընդունել Հռիփսիմյանց կույսերից հետո՝ մեկ օր անց, Հայոց թագավորի՝ Տրդատ Գ Մեծի հրամանով: Գայանյանց կույսերն են կոչվել իրենց ընդհանուր դաստիարակի և մայրապետի՝ ս. Գայանեի պատվին, սակայն ավանդաբար հայտնի են առավելապես ս. Հռիփսիմեի անունով: Գայանեին չարչարել են, ապա՝ գլխատել: Նրա մարմինը Գրիգոր Ա Լուսավորիչն ամփոփել է տապանի մեջ և կնքել արքունի, ապա և քահանայական հայրապետական կնիքով: Նրա վկայարանի տեղում հետագայում կառուցվել է Էջմիածնի Ս. Գայանե վանքը: Գայանյանց կույսերին (և ընդհանրապես՝ ս. Հռիփսիմյանց կույսերին) է նվիրված Կոմիտաս Ա Աղցեցի կաթողիկոսի՝ հայոց այբուբենի տառերի հերթականությամբ գրած «Անձինք նուիրեալք» շարականը:
Հայ եկեղեցին ս. Գայանյանց կույսերի հիշատակը տոնում է ս. Զատկին հաջորդող առաջին կիրակիից հետո, երեքշաբթի օրը՝ ս. Հռիփսիմյանց կույսերին նվիրված տոնից մեկ օր անց:
Լևոն Սարգսյան
