Ավագ շաբաթի խորհրդաբանությունը տարբերվում է սուրբ քառասնորդաց պահքի խորհրդաբանությունից: Սուրբ քառասնորդաց պահքն ավարտվում է Ղազարոսի հարությամբ, իսկ դրան հաջորդող զատկական շաբաթի ութ օրերը համապատասխանում են արարչության յոթ օրերին և ութերորդ անվախճան դարին:
Այս շաբաթը կոչվում է մեծ կամ ավագ, քանի որ պարունակում է չորս մեծ խորհուրդ: Նախ աշխարհի արարման առաջին շաբաթի խորհուրդը, ապա՝ այս կյանքի յոթ դարերի խորհուրդը, այնուհետև՝ Քրիստոսի չարչարանքների շաբաթի խորհուրդը, և վերջապես՝ վերջին օրվա ու աշխարհի վախճանի խորհուրդը:
Կանոն Ավագ Երկուշաբթիի
(Մատթ. ԻԱ 17-27)
Արդ՝ երեկ տոնեցինք մեր Տիրոջ հրաշափառ գալստյան օրը: Իսկ այսօր Նրա հետ տաճար ելնենք Կեդրոնի ձորի այն կողմից, որը Ձիթենյաց լեռան ստորոտն է, ուր Տերը հանգրվանում էր իր սուրբ աշակերտների հետ, իսկ ցերեկը ժողովրդին ուսուցանում տաճարում, որպեսզի մեզ սովորեցնի, թե երբ ժողովուրդը խաղաղվի աշխարհածուփ զբաղմունքներից և միջօրեին մոտենա ու խնդրի աստվածային լուսազարդ պայծառություն, ապա պետք է գնալ նրանց մեջ ու վարդապետել օգտակար խրատներով: Իսկ երբ գիշերային ու աշխարհական գետնաքարշ հոգսերը նրանց պաշարեն, ապա պետք է առանձնանալով փախչել Ձիթենյաց լեռան ստորոտը և այնտեղ օթևանել, որը նշանակում է վեր բարձրանալ երկրաքարշ հոգսերից և հոգևոր երգերով հալածել մեր մտքի խավարը և աստվածավանդ ձեթով օծել մեր գլուխները, որպեսզի մենք ևս չբռնվենք աշխարհական ծփանքներով, ինչը խավարեցնում է մեր խորհուրդները:
Մատթեոսը գրում է. «Եվ նրանց թողնելով՝ ելավ քաղաքից դուրս, դեպի Բեթանիա. և այնտեղ գիշերեց» (Մատթ. ԻԱ 17): Բեթանիա գնալը խորհրդանշում է համբարձման օրը, երբ Հիսուս Իր աշակերտների հետ գնաց Բեթանիա, նրանց օրհնեց ու երկինք համբարձվեց: Իսկ առավոտյան քաղաք վերադառնալը խորհրդանշում է Նրա Երկրորդ գալուստը և մարդկանցից բարի գործեր պահանջելը: Եվ եթե որևէ մեկը բարի գործեր չունենա, նրան անիծելով ձախ կողմ է ուղարկելու:
«Եվ առավոտյան երբ քաղաք վերադարձավ, քաղց զգաց»: Փրկագործի համար մեր կրքերն անհրաժեշտություն չէին: Տերը դրանք կրում էր կամավոր, որպեսզի մեզ կյանք տա: Քանզի երբ կամենում էր, այնժամ հրաման էր տալիս քաղցին ու ծարավին, և կրքերը մոտենում էին Իր Աստվածախառն մարմնին: Այդպես էլ երբ կամեցավ, այն ժամանակ մահացավ և հարություն առավ: Սա է տարաժամ ու անսովոր ժամին քաղց զգալու բացատրությունը:
«Եվ ճանապարհի վրա մի թզենի տեսնելով՝ եկավ դեպի այն և նրա վրա ոչինչ չգտավ, այլ միայն՝ տերև»: Բոլորը գիտեն, որ մարտ ամսին թզենու վրա պտուղ չի լինում: Սակայն Քրիստոս՝ մեր ամենատես ու հոգատար Քավչապետը, Իր զորությամբ «անգիտանում» է, ինչպես մի ժամանակ Դրախտում ասաց. «Ո՞ւր ես, Ադամ»: Նաև առաջին սպանողին ասաց. «Ո՞ւր է Աբելը՝ Քո եղբայրը»: Անգիտությամբ է վարում, որպեսզի կատարվեն աստվածային նշանները, քանի որ թզենին հրեաների օրինակն է, ինչպես և «Չար մշակների» առակում նրանց այգի է անվանում (տե՜ս Մատթ. ԻԱ 34-39): Իսկ առաքյալը, հռոմեացիներին իր ուղերձում (տե՜ս Հռոմ. ԺԱ 17), նրանց ընտանի ձիթենի է անվանում:
Այստեղ հրեաներին առակով թզենի է անվանում, որոնց նախապես Օրենքով ու մարգարեներով ամրացրել էր: Իսկ այժմ, ժամանակների վախճանին, եկել էր ստանալու նրանցից բարի գործերի պտուղները, սակայն չգտնելով՝ հարվածեց ու գոսացրեց նրանց դալարությունը: Իսկ երբ ծառն առանց չորանալու գոսանում է, ապա հրո ճարակ է դառնում: Նույնպես և հրեաները՝ այրվելով կործանվեցին հռոմեացիների կողմից, ովքեր էլ որպես ավար վերցրին նրանց սրբությունը, նրանց սուրբ քաղաքը հիմնահատակ քանդեցին և նրանց պոկելով արմատներից՝ գերության մատնեցին:
«Եվ թզենուն ասաց. «Այսուհետև քեզնից հավիտյան պտուղ թող չլինի»: Քանի որ, իջնելով երկնքից ու գալով հրեաների մոտ, Հիսուս նրանցից պահանջեց Աբրահամի հավատն ու գործերը, բայց գտավ միայն որդեգրության անունը, որը տերևն է, և ո՜չ՝ պտուղը: Այդ պատճառով վերցրեց նրանցից նաև «հրեա» անունը:
Տերը նախապես հրեաներին ընտրեց որպես Իր ժողովուրդ և նրանց միջոցով կամեցավ հավատ փնտրել նաև հեթանոսների մեջ, սակայն հրեաները հակառակվեցին Նրա Աստվածությանը: Եվ Տերն անիծեց թզենուն՝ ասելով. «Այսուհետև քեզնից հավիտյան պտուղ թող չլինի»: Այսինքն՝ չլինի ո՜չ մարգարե ու աստվածախոս և ո՜չ զոհ, պատարագ ու ընծա: Կատարվեց Դանիելի մարգարեությունը, թե վաթսուներկու յոթնյակից հետո պիտի վերցվի օծությունը:
«Եվ նույն պահին թզենին չորացավ»: Թզենին նույն պահին չորացավ, որպեսզի ճանաչենք Նրան, Ով սկզբում օրհնեց զեռուններին ու ասաց, որ աճեն ու բազմանան և լցնեն երկիրը, և այդ հրամանն անմիջապես կատարվեց: Անմիջապես կատարվեց նաև այն խոսքը, որ ասաց Տերը մեր նախահորը. «Թող անիծյալ լինի երկիրը քո արածի պատճառով: Փուշ ու տատասկ թող աճեցնի քեզ համար երկիրը» (Ծննդ. Գ 17):
Գոսացած թզենին առակն է նաև այն թզենու, որից Ադամն ու Եվան տերևներ պոկեցին՝ ծածկելու համար իրենց մերկությունը: Արդ՝ այսօր Տերը գոսացնում է թզենին, քանի որ, այսուհետև, մարդկային ցեղն այլևս կարիք չունի տերևով ծածկելու իր ամոթը, որովհետև սուրբ Ավազանի միջոցով զգեստավորվեց Տիրոջ պատմուճանով՝ ըստ այս խոսքի. «Դուք բոլորդ, որ ի Քրիստոս մկրտվեցիք, Քրիստոսով զգեստավորվեցիք» (Գաղատ. Գ 27):
Դարձյալ՝ մեր Տեր Հիսուս Քրիստոս, այլ «խռովություն» չգործեց երկրի վրա բացի թզենու տիրոջը և գերգեսացի խոզատերերին տրտմեցնելուց, որոնց խոզերին դևերը ծովում խեղդեցին (տե՜ս Մատթ. Ը 32): Քանզի ծովեզերքի բոլոր կողմերից ու այլ շրջաններից բոլոր հրեաներն ու հեթանոսները գալիս էին Նրան լսելու, տեսնելու Նրա սխրալից նշաններն ու բժշկությունները, սակայն գերգեսացիները, ովքեր հարուստ էին, շահի հետևող, խոզապահ, անարվեստ ու տվայտող, չեկան տեսության՝ անտեսելով Հիսուսի վերաբերյալ այդ զարմանալի լուրերը: Տերն էլ՝ մարդասիրաբար կամենալով կարճել նրանց ագահությունը, ամբողջապես ջնջեց նրանց սնոտի հույսը: Իսկ ծառի տերն անտեսել էր Օրենքը, որ ասում է. «Երբ քաղես քո այգին, քաղից հետո ճռաքաղ չանես. դա թող պատկանի եկվորին, որբին ու այրուն» (Բ Օրենք ԻԴ 18): Այդ պատճառով բոլորիս Տերն ամբողջ ծառը տուգանքի ենթարկեց, որպեսզի ծառի տերը երկյուղ ունենա Օրենքից:
«Երբ աշակերտներն այս տեսան, զարմացան ու ասացին. «Ինչպե՞ս թզենին իսկույն չորացավ»: Քանի որ տունկը, երբ հատում են արմատից, անմիջապես չի չորանում. այլ նախ՝ մի քանի օր թառամում է, հետո՝ կամաց-կամաց չորանում և մերկանում կեղևից: Իսկ այդ թզենին Տիրոջ հրամանով անմիջապես արմատից չորացավ: Այդ պատճառով էլ աշակերտները զարմացել էին:
Չորացրած թզենու պատմությունը այլ խորհուրդներ ևս ունի: Այն ցույց է տալիս, որ Տերը միշտ չէ, որ գործում էր ողորմելով, այլ նաև պատժում էր, և դա հայտնի է հետևյալից. նախ՝ խոզերին ծովում խեղդելուց, երկրորդ՝ խաչելության ժամանակ վեմերը պատռելուց ու երկիրը շարժելուց, և վերջապես՝ թզենին չորացնելուց:
Սրանով Տերը ցույց տվեց, որ Ինքն Իր կամքով տվեց Իր Անձը չարչարվելու ու մահանալու՝ մեր փրկության համար, ապա թե ոչ, ինչպես չորացրեց թզենին, այնպես էլ խաչողներին կարող էր սպանել: Նաև հայտնում է, որ Ինքն Իշխան է ու Տեր և Իր մի խոսքով կարող է տնկել ու պոկել:
Անպտուղ թզենին նրանց օրինակն է, ովքեր առաքինության միայն արտաքին տեսքն ունեն և ո՜չ՝ պտուղը: Այդպիսիների համար ասում է. «Նրան կսպանի և կեղծավորների վախճանին կարժանացնի. այնտեղ կլինի լաց ու ատամների կրճտում» (Մատթ. ԻԴ 51):
«Հիսուս պատասխանեց և ասաց նրանց. «Ճշմարիտ եմ ասում ձեզ, եթե հավատ ունենաք և չերկմտեք, ոչ միայն կանեք այդ թզենուն պատահածը, այլ թեկուզ և այդ լեռանն ասեք՝ ելի՜ր ու ծովն ընկիր, այն կկատարվի»: Ասելով, թե այն ամենը, ինչ կխնդրեք հավատով, կստանաք, նրանց թելադրում է աղոթել: Տերն ուսուցանում էր ոչ այնպես, ինչպես դպիրներն էին սովորեցնում, և ո՜չ էլ՝ ինչպես մարգարեները, ովքեր խոսում էին ժողովրդի հետ ինչպես Աստծու պատգամավորներ, այլ Իրենից էր սովորեցնում ժողովրդին՝ իշխանությամբ ու տիրաբար, և Սուրբ Հոգին բացում է ունկնդրողների լսողությունը, ամենուր տարածելով աստվածային վարդապետության խոսքերը, և հանգրվանում բոլորի լսողության մեջ՝ և՜ խուլերի, և՜ մանուկների, և՜ անգետների:
Աշխատասիրությամբ՝ Արամ Դիլանյանի
