Սե՞ր, թե՞ ցանկություն

Աստծո տասը պատվիրանները բովանդակվում են երկու պատվիրանների մեջ, որոնցից առաջինը եւ մեծը հետեւյալն է. «Քո Տեր Աստծուն պիտի սիրես քո ամբողջ հոգով, քո ամբողջ էությամբ ու քո ամբողջ ուժով» (Երկ.օր. 6;5), իսկ երկրորդը սրա նման է. «Պիտի սիրես քո ընկերոջը՝ ինչպես ինքդ քեզ, քանզի Ես Եմ Տերը»: (Ղեւտ. 19;18)

Տասնաբանյայի առաջին հինգ պատվիրանները, այդպես ասած, դրական են, այսինքն՝ ասում են, թե ինչ պետք է անել, իսկ հինգը ժխտական են, այսինքն՝ ասում են, թե ինչ չպետք է անել: Տասնաբանյան սկսվում է «պիտի սիրես»-ով եւ վերջանում է «մի ցանկացիր»-ով:

Ընդունենք, որ շատ մարդիկ իրապես շփոթում են սերը եւ ցանկությունը: Նրանք, որպես կանոն, ասում են.«Ես սիրում եմ քեզ(նրան), բայց ոչ ուրիշ իմաստով», «Ես սիրում եմ քեզ(նրան)՝ որպես…»: Ինչու՞ պարզապես չասել. «Ես սիրում եմ քեզ (նրան)»: Երբ Հիսուս ասում է. «Սիրեցե՛ք միմյանց»,- Նա չի հավելում.«Ուրիշ իմաստով չեմ ասում»: Ուրիշ իմաստը Նա մեկ բառով կոչեց՝ ցանկություն .«Ով որ ցանկությամբ նայի որեւէ կնոջ, արդեն իսկ իր սրտում շնություն արած կլինի նրա հետ» (Մատթ.5;28): Սերը արդարացնում է, եւ ինքն արդարանալու պատճառներ չունի: Նոր կտակարանը գրվել է հին հունարենով, որը, սեր երեւույթի տարբեր դրսեւորումներից ելնելով, տարբեր բառերով է բնութագրում այն: Հիմնականում տարբերակում են չորս տարատեսակներ: Ագապեն կարելի է մեկնաբանել՝ որպես «սեր հանուն», սեր-նվիրում, ծառայություն, ինքնազոհողություն, այդ սիրով է Աստված սիրում մարդկանց եւ այդ սիրով էր, որ պատարագվեց հավիտենական Ճշմարիտ Զոհը, «ագապե» են կոչվում քրիստոնեական սիրո ճաշերն ու հավաքույթները: Ստորգեն ընտանեկան, արյունակցական սերն է, երբ մե՛նք չենք ընտրում մեր սիրելիներին: Ֆիլիան ընկերական սերն է, երբ մենք կարող ենք ընկերներ ընտրել՝ դրսեւորելով մեր էությունը եւ անհատականությունը: Նաեւ՝ տարբեր նախասիրություններին վերաբերող սերը: Էրոսը՝ սերունդ թողնելու ձգտումով պայմանավորված ֆիզիկական մտերմության ձգտող սերն է: Այս ամենից կարելի է եզրակացնել, որ այն, ինչ այսօր շատերը համարում են սեր եւ ներկայացնում են իբրեւ սեր՝ «ազատ», համասեռամոլ եւ «պաշտպանված», իրականում հեռու է սեր լինելուց, քանզի սերը կյանք է, իսկ վերոհիշյալ բնութագրերով «ճոխացած», սեր հորջորջվող մոլագարությունը՝ ինքնաոչնչացում, զուտ բնազդական հաճույքին տրվելու եւ ամեն գնով բավարարելու կույր մոլուցք: Հոգին, ըստ վարդապետների, բաժանվում է բանական, ցասմնական եւ ցանկական մասերի: Սերը հոգու բանական եւ կամային մասի դրսեւորումն է, իսկ ցանկությունը՝ ցանկականի: «Սեր» բառի իրական իմաստը բացահայտվում է «սրբություն», «հավատարմություն», «ընտանիք» բառերի մեջ, դրանցից դուրս սերը, թերեւս, այլասերվածություն է: Ընտանիքը սրբազան խորհուրդ է, թե՛ երկու մարդկանց, թե՛ Աստծո եւ մարդու միության դեպքում: Սուրբ Գիրքը հստակ տարբերակում է աստվածային սերը եւ աշխարհային սերը. «Եթե մեկը սիրում է աշխարհը, Հոր սերը նրա մեջ չէ, քանի որ այն ամենը, ինչ աշխարհի մեջ կա, մարմնի ցանկություն է, աչքերի ցանկություն եւ ա՛յս կյանքի ամբարտավանություն, որ Հորից չէ, այլ՝ այս աշխարհից: Թե՛ այս աշխարհն է անցնում, թե՛ ցանկությունը: Իսկ ով կատարում է Աստծո կամքը, մնում է հավիտյան» (Ա Հովհ. 2; 16-17): Շատերը շփոթում են նաեւ կամքը եւ ցանկությունը, այն դեպքում, երբ կամքը խորապես բանական ու գիտակցված է, իսկ ցանկությունը՝ զուտ բնազդային, որպես կանոն՝ մինչեւ վերջ չգիտակցված եւ ոչ միշտ արդարանալի: «Եւ ոչ ոքի պարտապան մի՛ մնացեք, բացի միմյանց սիրելուց, քանի որ, ով սիրում է ընկերոջը, կատարում է օրենքը: Մի՛ շնացիրը, մի՛ սպանիրը, մի՛ գողացիրը, սուտ մի՛ վկայիրը, մի՛ ցանկացիրը եւ ուրիշ ինչ պատվիրան էլ որ կա, այս խոսքի մեջ է բովանդակվում, թե՝ սիրի՛ր քո ընկերոջը ինչպես քո անձը. սերն իր ընկերոջը չար բան չի անի. սերն է օրենքի լրումը» (Հռ. 13;8-10): Եթե սերը լրացնում՝ իր կատարելությանն է հասցնում օրենքը, ուրեմն սերը նախեւառաջ օրինականություն ու օրինավորություն է: Այսինքն սերը, սրբությունը եւ հավատարմությունը օրինականություն են, իսկ ցանկությունը, պղծությունը, դավաճանությունը՝ անօրինություն: «Յուրաքանչյուր ոք փորձվում է՝ հրապուրվելով եւ խաբվելով իր ցանկություններից: Այնուհետեւ ցանկությունը, հղանալով, մեղք է ծնում, եւ մեղքը, հասունանալով, մահ է ծնում» (Հակ. 1; 14 -15): Հստակ է, որ սերը կենսատու է, իսկ ցանկությունը՝ մեղքի պատճառ եւ մահվան նախակարապետ: «Այդ որտեղի՞ց պատերազմներ եւ որտեղի՞ց կռիվներ ձեր մեջ. չէ՞ որ ձեր այն ցանկություններից, որոնք կռիվ են մղում ձեր անդամների մեջ: Ցանկանում եք, բայց չունեք, ուստի եւ՝ սպանում եք, նախանձում եւ չեք կարողանում ձեռք բերել ձեր ուզածը. պայքարում եք, կռվում եւ ձեռք չեք բերում, որովհետեւ չեք խնդրում: Խնդրում եք եւ չեք ստանում, որովհետեւ չարամտորեն եք խնդրում, որպեսզի այն ծառայեցնեք ձեր ցանկություններին» (Հակ. 4;1-3): «Շնացողնե՛ր, չգիտե՞ք, որ սերը այս աշխարհի հանդեպ՝ թշնամություն է Աստծո դեմ, քանի որ, ով ուզում է աշխարհը սիրել, Աստծուն իրեն թշնամի կանի: Կամ թե՝ առ ոչի՞նչ եք համարում՝ ինչ որ Գիրքն ասում է. -Աստված նախանձախնդրությամբ պահանջում է այն Հոգին, որ բնակեցրեց մեր մեջ» (Հակ.4;4): Եթե ցանկությունը տանում է մեղքի ու հոգեւոր մահվան, ապա սերը՝ արդարության հանդերձը, ծածկում է մեր մեղավոր հոգու ամոթալի մերկությունը:«Ամեն ինչից առաջ միմյանց միջեւ ամուր սե՛ր ունեցեք, քանի որ սերը ծածկում է մեղքերի շատությունը» (Ա Պետր.4;8): Քրիստոսո՛վ սիրելիներ, Ավետարանը սիրո քարոզ է, եւ, սերը ճիշտ չընկալելով, մենք ոչ թե կփրկվենք, այլ հաստատապես կդատապարտվենք: «Սիրելինե՛ր, սիրե՛նք միմյանց, քանի որ սերն Աստծուց է, եւ ամեն ոք, ով սիրում է, Աստծուց է ծնված եւ ճանաչում է Աստծուն: Իսկ նա, ով չի սիրում, չի ճանաչում Աստծուն, քանի որ Աստված սեր է: Եւ սրանում երեւաց Աստծո սերը մեր հանդեպ. Աստված Իր Միածին Որդուն աշխարհ ուղարկեց, որպեսզի Նրանով կենդանի լինենք: Սրանու՛մ է սերը. մե՛նք չէ, որ սիրեցինք Աստծուն, այլ Նա սիրեց մեզ եւ ուղարկեց Իր Որդուն մեր մեղքերի քավության համար: Սիրելինե՛ր, եթե Աստված այսպես սիրեց մեզ, ապա մենք եւս պարտավոր ենք սիրել միմյանց» (Ա Հովհ. 4;7-11), «…խոսքերով եւ լեզվո՛վ չսիրենք, այլ՝ գործով եւ ճշմարտությամբ: Եւ հենց դրանո՛վ ճանաչած կլինենք, որ ճշմարտությունից ենք, եւ Նրա առաջ կանգնելու վստահություն կունենան մեր սրտերը: Սիրելինե՛ր, եթե մեր սրտերը մեզ չդատապարտեն, համարձակություն կունենանք Աստծո առաջ, եւ ինչ էլ, որ հայցենք, կստանանք Նրանից, որովհետեւ պահում ենք Նրա պատվիրանները եւ կատարում Նրան հաճելի բաները: Եւ Նրա պատվիրանը այս է, որ հավատանք Իր Որդու՝ Հիսուս Քրիստոսի անվանը եւ սիրենք միմյանց՝ ինչպես որ Նա՛ պատվիրեց մեզ: Եւ ով պահում է Նրա պատվիրանները, բնակվում է Աստծո մեջ, եւ Աստված՝ նրա մեջ: Եւ մեր մեջ Աստծո բնակվելը իմանում ենք Սուրբ Հոգու միջոցով, Որին Նա տվեց մեզ» (Ա Հովհ.3;18-24):