ՀՈ ԵՐԹԱՍ ՀԱՅՐ ԿՈՐՅՈՒՆ… (ՊԱՏՄԱԿԱՆ ԴԱՍԵՐ)

 Վերջին շրջանում տեղի ունեցող ներեկեղեցական խնդիրները չեն կարող չմտահոգել որևէ եկեղեցականի կամ պարզ հավատացյալի: Ուստի, հաշվի առնելով բոլոր հանգամանքները, ես ևս կանդրադառնամ «Նոր Հայաստան նոր Հայրապետ» «կարգախոսի» հետևորդներին (հիմնականում նախկին ճեմարանականներ, Մայր Աթոռի նախկին պաշտոնյաններ, որոնց թե՛ ԳՀՃ-ից և թե՛ որևէ այլ պաշտոնից հեռացնելու համար եղել են ծանրակշիռ պատճառներ և ի հարկի համապատասխան անձինք կարող են նյութեր հրապարակել և բարձրաձայնել):

 Կարգախոսի հետևորդների պահանջը գործող Ազգընտիր Հայրապետի հրաժարականն է:

 06.06.2018 թ. տեղի ունեցած «ցույցի» ժամանակ Ազգընտիր Հայրապետի հրաժարականը պահանջող «բազմամբոխ» ցուցարարներին «դաստիարակելուց» հետո, Հայր Կորյունը մեկ վայրկյան նույնիսկ չերկմտեց լրագրողի հարցին ի պատասխան «Պատմական դաս» տալ ներկաներին և հանրությանը՝ ասելով հետևյալը. «Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսը դարեր շարունակ ընտրվել է իր եկեղեցու եպիսկոպոսաց դասի, սինոդի որոշմամբ, միաբանության որոշմամբ, պահանջով»: Հայր Կորյունն իր այս խոսքերով ցանկանում է ընդգծել, որ Հայոց Հայրապետների ընտրությանը հայ ժողովուրդը չի մասնակցել. բացարձակ կեղծիք և հայ եկեղեցականին անվայել պատմական տգիտություն:

 Երբևէ առիթ չեմ ունեցել առնչվելու Հայր Կորյունի տարբեր բնագավառներում «Ամբարած» գիտելյաց պաշարին, այնուամենայնիվ ամենայն վստահությամբ և պատասխանատվությամբ հայտարարում եմ, որ Վաղարշապատի Ս. Գայանե վանքի վանահայր Տ. Կորյուն աբղ. Առաքելյանը չի տիրապետում Հայ Առաքելական Ս. Եկեղեցու պատմությանը, հետևաբար նաև դարավոր ավանդույթին ու կարգ-կանոնին, և նրա արած վերոնշյալ (ինչպես գրեթե բոլորը) պատմական բնույթ կրող հայտարարությունը ՄԵՐԿԱՊԱՐԱՆՈՑ Է:

 Որպեսզի մեր խոսքը ևս նման չլինի Հայր Կորյունի խոսքերին համառոտ ցույց կտանք Հայր Կորյունին, ինչու ոչ` առանց ավելորդ համեստության, նաև եղբայրաբար, պատմության դաս կտանք (ինձ ճանաչողները, այդ թվում և Հայր Կորյունը և մյուսները, քաջ գիտեն որ հպարտությունը, գոռոզությունը և գլուխ գովելը երբևէ իմ կենսակերպի և գործունեության մաս չեն կազմել, սակայն ներկա իրավիճակում լռելը ևս տեղին չենք համարում), որպեսզի հետայսու որևէ պատասխանատու հայտարարություն անելիս նախապես տիրապետի նյութին: Իսկ քննարկվող նյութը Հայ Եկեղեցու պատմությունն է, և ոչ միայն: Իսկ սեփական Եկեղեցու պատմության տարրական գիտելիքին չտիրապետելը հանգեցնելու է հետևյալին. «Ով չի հիշում անցյալը` նա չունի ապագա»: Այս առումով զարմանում և մտահոգվում եմ բոլոր այն մոլորված հավատացյալների և եկեղեցականների համար, ովքեր վստահում են մեկին, ով ապագա չունի:

 Չերկարենք: Ըստ այդմ համառոտ անդրադառնամ Հայոց մի քանի Հայրապետների ընտրությանը, որտեղից ակնհայտ կդառնա իրոք մի «Պարզ ճշմարտություն», որ Հայոց Հայրապետներն ընտրվում և կամ հաստատվում են ոչ միայն եկեղեցականների, այլև՝ աշխարհականների կողմից, ինչը տարբեր ժամանակներում, տարբեր դրսևորումներով պահպանվել է մինչև մեր օրերը:

1. Ս. Գրիգոր Ա Լուսավորիչ (302-325):

 Իսկ թագաւորն Տրդատիոս հանդերձ միաբանութեամբ կնաւ իւրով Աշխէն տիկնաւ, եւ քերբ իւրով Խոսրովիդխտով, հրաման ետ ի ժողով կոչել միաբանութեամբ ամենայն զաւրաց իւրոց: Եւ վաղվաղակի հասանէին ի ժամադիրն յամենայն կողմանց ըստ հրամանին՝ յԱյրարատ գաւառն ի Վաղարշապատ քաղաք: Քանզի թագաւորն չու արարեալ անդր հասանէր: Եւ կուտեցան առ հասարակ զաւրքն ամենայն, եւ մեծամեծք եւ կուսակալք, գաւառակալք, պատուաւորք, պատուականք, զաւրավարք, պետք եւ իշխանք, նախարարք եւ ազատք, դատաւորք եւ զաւրագլուխք, եւ հասեալ կային առաջի թագաւորին:

 Խորհուրդ ի մէջ առնոյր թագաւորն ընդ ամենեսին, փութալ հասանել՝ բարեաց գործոց ժառանգաւոր լինել: «Եկա՛յք, ասէ, ճեպեսցուք զայս առաջնորդ կենաց մերոց տուեալ մեզ յԱստուծոյ զԳրիգորդ հովիւ կացուցանել, զի լուսաւորեսցէ զմեզ մկրտութեամբ եւ նորոգեսցէ աւրէնսուսոյց խորհրդովն արարչին մերոյ Աստուծոյ: (Ագաթանգեղոս, Պատմություն Հայոց, Երևան, 1983, էջ 444):

2. Ս. Ներսես Ա Պարթև (353-373):

 Ապա ի մի ժողով կուտեցան առ արքայն Արշակ մեծամեծք նահապետք ազգաց ազգաց, տոհմաց տոհմաց, գնդից եւ դրօշուց տեարք. ամենայն սատրապք նախարարք եւ ազատք, պետք եւ իշխանք, զօրավարք եւ սահմանապահք, ի մի հաւանութիւն միաբանական խորհուրդք, զի եկեսցեն տեսցեն եւ խորհեսցին վասն իւրեանց առաջնորդի, թէ ո’ւմ արժան իցէ նստել յաթոռ հայրապետութեանն եւ հովուել բանաւոր խաշանց Քրիստոսի: Ապա յաղթեաց կալաւ այս բան խորհրդի

ամենեցուն առ հասարակ որ անդ էին, զի ի մնացորդաց տանն Գրիգորի, յայնմ զաւակէ գտցեն զառաջնորդութիւն …:

… Ապա յականէ յանուանէ իսկ խնդրեցին աշխարհաժողով զօրքն բազմութեան զայն, որ անուանեալ կոչէր Ներսէս…: (Փավստոս Բուզանդ, Պատմություն Հայոց, Երևան, 1987, էջ 108):

 3. Ս. Սահակ Ա Պարթև (387-439):

… Ամենուն համերաշխ և համամիտ հավանութեամբ հայրապետական աթոռը բարձրացավ Սահակ…: (Ազգապատում, Ս. Էջմիածին, հտ. Ա, 2001, էջ 291):

Աբրահամ Աղբաթանեցի (607-615):

Աստանօր ապա յայսմ վայրի խորհուրդ արարեալ Սմբատայ Վրկան մարզպանի հանդերձ նախարարօք և լաւօք աշխարհիս Հայոց ժողով առնել Եպիսկոպոսաց, զի Հայրապետ հաստատեսցեն Հայոց: (Ուխտանես եպիսկոպոս, Պատմություն Հայոց, Վաղարշապատ, 1871, էջ 54):

Գրիգոր Գ Պահլավունի

Տեր Բարսեղը ընդհանուր ժողով գումարեց և ամբողջ իշխանությունը տվեց Վասիլ Տղային. համայն հայոց աշխարհում ցնծություն էր տիրում: (Մատթեոս Ուռհայեցի, Ժամանակագրություն, Երևան, 1973, էջ 217):

4. Կիրակոս Ա Վիրապեցի (1441-1443):

Ի պղ. (890=1441) թուականիս մեր ազդեցութեամբ Հոգւոյն Սրբոյ, հրաշագործութեամբ բարերաին Աստուծոյ, միաբանութեամբ ամենայն Հայոց եդին կաթուղիկոս ի սուրբ Էջմիածինն զսքանչելի և փառաւոր այրն Աստուծոյ զտէր Կիրակոս պատրիարք և հայրապետ ամենայն Հայոց: (Թովմա Մեծոփեցի, Հիշատակարան, Վաղարշապատ, 1892, էջ 51):

 Կարծում եմ, որ Հայր Կորյունին և նրա երկպառակտիչ գաղափարներին և գործունեությանը հավանություն տվողներին և աջակիցներին կբավարարի վերոնշյալ վկայակոչումները: Ապա թե ոչ պատրաստ եմ շարունակելու պատմության դասերը (վստահեցնում եմ պատմական դաերը շարունակելու ծով նյութ կա. այս ընթացքում յուրաքանչյուր հարցազրույցում կամ հրապարակման մեջ անհնար է չգտնել այդ նյութերը. պատմական դեպքերի և իրադարձությունների, անձերի և երևույթների խեղաթյուրումներ և այլն):

Մնացյալը հաջորդիվ:
Ի հարկի շարունակելի…

Տեր Արարատ քահանա Պողոսյան
Ս. Էջմիածնի Մատենադարանի և Հրատարակչական բաժնի տնօրեն