Կոնստանդնուպոլսի պատրիարքական ընդհանուր փոխանորդ Արամ արքեպիսկոպոս Աթեշյանի՝ Բունդեսթագի կողմից Հայոց ցեղասպանության ճանաչումը դատապարտող նամակը՝ ուղղված Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանին‚ բնական ընդվզում է առաջացրել հայկական շրջանակներում: Սա եղելության երևութական կողմն է, սակայն նման պարագաներում ճիշտ է նաև երևույթները քննել այլ տեսանկյուններից:
Պատմությունը կարծես կրկնվում է‚ երբ տարիներ առաջ՝ 2011թվականին‚ Արամ սրբազանը նման մի հայտարարություն արեց‚ երբ Ֆրանսիայի Սենատում դրված էր Հայոց ցեղասպանությանը վերաբերող մեկ այլ օրինագիծ։ Այս առիթով հայացք նետելով ժամանակի մամուլին՝ ներկայացնում ենք «ԾԱՆՐ Է ՄՈՆՈՄԱԽԻ ԳԼԽԱՐԿԸ
և կամ պատրիարքի ազատության սահմանը» վերնագրված հետեւյալ հոդվածը‚ որն արտացոլում է մեդալի հակառակ երեսը։
Դեկտեմբերի 22-ին Ֆրանսիայի Սենատը կրկին կանդրադառնա Հայոց ցեղասպանության ժխտումը քրեականացնող օրինագծին։ Հաստատման դեպքում՝ Ֆրանսիայում, բոլոր նրանք, ովքեր կժխտեն Հայոց ցեղասպանության փաստը, կդատապարտվեն մինչեւ 1 տարվա ազատազրկման, նրանցից կգանձվի 45.000 եվրո տուգանք։ Մինչ հասարակական ու քաղաքական շրջանակները սպասում են Սենատի որոշմանը, օրինագծի վերաբերյալ գրավոր հայտարարությամբ իր բացասական դիրքորոշումն է արտահայտել Կ.Պոլսո հայոց պատրիարքական ընդհանուր փոխանորդ Արամ արքեպիսկոպոս Աթեշյանը։ (Հայտարարության բնագիրը թուրքերեն լեզվով տեղադրված է պատրիարքարանի կայքում։)
«Հայ-թուրքական հարաբերությունների պատմությունն ունի 1600-ամյա պատմություն եւ ձգվում է մինչեւ 5-րդ դար։ Ինչպես միշտ ասել ենք, այս երկիրը մեր բոլորինն է, մենք շնչում ենք նույն օդը, խմում ենք նույն ջուրը։ Մենք ունենք պայծառ ապագա եւ չենք կարող այն թողնել այդպիսի ցավալի դեպքերի ստվերի ներքո, քանի որ Ֆրանսիայի այդ սխալ քայլը վնաս կհասցնի հայ-թուրքական բարեկամությանը»,-ասված է աղմկահարույց հայտարարության մեջ։
Հայտարարությունն, անշուշտ, շատերի վրդովմունքն է հարուցել։ Սակայն, մի կողմ թողնելով պատմական ակնհայտ աղավաղումների հանդեպ մեր ընդվզումը՝ խնդրին մոտենանք այլ տեսանկյունից. արդյո՞ք պարտադրված չեն նման հայտարարությունները, որ ժամանակին հնչեցնում էր նաեւ Կ.Պոլսո պատրիարք Մեսրոպ արք. Մութաֆյանը՝ արժանանալով հայկական շրջանակների խիստ քննադատությանը, երբեմն նաեւ արգահատանքին։ Արդյո՞ք հրապարակավ այլ բան կարող է ասել թուրքական կապանքներում գործող հայոց պատրիարքական աթոռի ներկայացուցիչը, ով բարոյական պատասխանատվություն է կրում իր համայնքի անվտանգության համար։
2006-ին, երբ Ֆրանսիան կրկին քննարկում էր նման մի օրինագիծ, Մեսրոպ պատրիարքը հարցազրույցներից մեկում նշում էր, թե Թուրքիայի հայերն անհանգստությամբ են հետեւում իրադարձությունների զարգացմանը, եւ նրանք իրենց վրա զգում են օրինագծին թուրքական հակազդեցության դրսեւորումներից բխող ահավոր ճնշումները: Թերեւս այս մտահոգությամբ էր հնչում նաեւ նրա խոսքը. «Ինչպիսի փաստարկներ էլ ունենան, անհատի խոսքի ազատությունը սահմանափակող բոլոր նախաձեռնությունները հարված են հասցնելու թուրք եւ հայ հասարակությունների երկխոսությանը եւ երկու կողմերում էլ խրախուսելու են ազգայնամոլ տարրերի հզորացմանը»։
Հիշեցնենք, որ ժամանակին ֆրանսիական օրինագծի հանդեպ այս նույն կեցվածքն ուներ նաեւ «Ակօսի» խմբագիր Հրանտ Դինքը, ով ամիսներ անց՝ 2007-ին, պիտի սպանվեր: Հայտնի պիտի դառնար նաեւ «Էրգենեքոն»-ի կողմից կազմակերպվող մահափորձերի ցուցակը՝ նաեւ պատրիարքի անունով։
Ինչեւէ, հանկարծահաս հիվանդության պատճառով այսօր միանգամայն անդամալույծ է Մեսրոպ պատրիարքը՝ զուրկ խոսքի եւ գործելու ընդունակությունից։ Պատրիարք, ով ժամանակին կարող էր նաեւ թուրքական իշխանությունների մոտ բարձրաձայնել Թուրքիայի հայերին հուզող հարցերի մասին՝ պատրիարքարանի կարգավիճակի, համայնքային կալվածքների սեփականատիրության իրավունքների, հայկական վարժարանների եւ այլն։ Պատրիարք, ով նաեւ իր մասին մի առիթով ասել էր. «Իմ կյանքը բոլորովին էլ վարդագույն չէ։ Կյանքում շատ անգամներ ես զգացել եմ, որ կան բաներ, որոնք իմ իշխանությունից դուրս են… Կյանքը ակվարիում է, որտեղ մենք լողում ենք։ Յուրաքանչյուրը պետք է գիտակցի իր սահմանը»։
Այսօր Կ.Պոլսո պատրիարքական աթոռը փաստացի դատարկ է։ Արդյո՞ք նույն դերակատարությունն է ուզում ստանձնել պատրիարքական աթոռի ընդհանուր փոխանորդ Արամ արք. Աթեշյանը։
(Հեղինակ՝ ՀԵՂԻՆԵ ՄԿՐՏՉՅԱՆ,Հայոց աշխարհ», 22.12.2011թ.)