Նա, ով գիտի, թե որն է բարին, բայց չի անում, այդ նրա համար մեղք է:
(Հակոբոս 4;17)
Մեղք է ոչ միայն չարիք անելը, այլեւ բարիք չանելը: Ինչքան բարի գործեր կարող ենք մենք անել, որ չենք անում, մենք հաստատ գիտակցում ենք այդ պահերը, անգամ խղճի խայթ ենք զգում, բայց էլի երկմտում ենք՝ անել, թե ոչ, եւ մեզ մխիթարում ենք, թե աշխարհում առանց մեզ էլ մարդիկ իրենց հոգսերը կհոգան, ինչ-որ մեկը կժպտա նրանց ու կբարեւի մեր փոխարեն, կոգեւորի կամ կմխիթարի մեր փոխարեն եւ մեզանից լավ. ի վերջո, անփոխարինելի մարդիկ չկան:
Մենք չունենք բավարար համարձակություն՝ ապրելու մեր սեփական կյանքը եւ աշխարհին տալու մեր բաժին բարությունը, բայց չենք հապաղում զարմանալ, թե ինչու է աշխարհը օր օրի ավելի չարանում եւ սլանում դեպի ինքնաոչնչացում:
Բարության այդ չափանիշին մերօրյա ոչ մի իրեն «քրիստոնյա բարերար» հորջորջող (փողեր լվացող), որ Աստծո փառքի գող եւ ժողովրդի սեփականությունը նրան իբրեւ ողորմություն բաժանող է, հաստատ ծանոթ չէ: Բարությունը մեր օրերում, թե՛ հասարակ ժողովրդի, թե վերնախավի մոտ, անպայմանորեն կապվում է փողի հետ. եթե մեկը մեկին ֆինանսապես աջակցում է, ուրեմն բարի է, որովհետեւ կարեւոր բանից է զրկվում: Մարդկային հետաքրքրություններն ու պահանջներն էլ փողից այն կողմ չեն անցնում: Մերթընդմերթ բարի լինելը անշուշտ չի վնասի: Մարդիկ, ըստ էության, չեն փոխվել Հիսուսի ժամանակներից ի վեր, բարության մասին նրանց պատկերացումները՝ նույնպես: Կարելի է եզրակացնել՝ եթե փող չունես, բարի լինել չես կարող: Թեեւ Հիսուս Իր Ավետարանով հիմնովին փոխեց այդ պատկերացումները. նա, ով ցանկանում է բարություն անել, պետք է ներքուստ բարի լինի, բարությունը պետք է բխի ներքին էությունից, այդպիսի մարդը միայն ժամանակ առ ժամանակ չի բարիք գործում, այլ չի կարող չգործել, որովհետեւ բարիքի ու չարիքի միջեւ միջանկյալ միջին չկա, որտեղ լույս չկա, խավար է, որտեղ սեր չկա, անտարբերություն է: Կարիք չկա բարի լինել ինչ-որ մեկի կամ բոլորի հանդեպ, պետք է պարզապես բարի լինել, եւ բարության մեջ լինել անկեղծ: Ռուս մեծ գրող Ֆ. Դոստոեւսկին իր հերոսի՝ Ալյոշայի (Ալեքսեյ Կարամազով, Կարամազով եղբայրներ) կերպարով լավագույնս արտահայտում է Բարի Վարդապետի հետեւորդի ապրումները. «Հիսուս պատվիրում է տալ ամբողջը եւ հետեւել Իրեն. չեմ կարող ամբողջի փոխարեն երկու ռուբլի տալ եւ Նրան հետեւելու փոխարեն միայն Ս. Պատարագի գնալ»: Աստված մեզանից մե՛րը չէ, որ ուզում է, Նա ուզում է, որ մենք Իրե՛նը տանք Իրեն, այսինքն՝ մեզ, եւ մեզ մասամբ չէ, որ ուզում է, այլ ամբողջապես: Երբ Հիսուսի ժամանակակից մեծահարուստները եւ մեծահոգի բարերարները Տաճարի գանձանակի մեջ գցում էին իրենց ավելորդ գումարը, որ էլի մեծ էր, նրանք ոչինչ չէին գցում, որովհետեւ, ըստ էության, ոչնչից չէին զրկվում, այլ ուռճացած առավել, քան իրենց քսակները, ազատվում էին ավելորդից, որ անջանք էին ձեռք բերել, թեեւ փաստ է, որ փողը երբեք շատ կամ ավելորդ չի լինում, դա անում էին հասարակական կարծիքից դրդված, եւ ոչ թե ներքին անկասելի մղումով, իսկ այրի կինը, տալով իր ունեցած մեկ գրոշը, տալիս է շատ ավելին, որովհետեւ նվիրաբերում է իր վաղվա օրվա ապահովությունը եւ իր հետագա գոյությունն ընդհանրապես՝ վստահելով ամենայն բարյաց Աղբյուրին:
Ոմանց բարի լինելու չափանիշը ուրիշներին չվնասելն է. մի վարվիր մարդկանց հետ այնպես, ինչպես չես ուզում, որ մարդիկ քեզ հետ վարվեն: Իհարկե մեծ ջանքեր եւ ուշադրություն են պահանջվում ուրիշներին չվնասելու համար, ավելի հեշտ է, եթե պարզապես սահմանափակվեն մարդկանց հետ շփումները: Շատերի համար էլ բարությունը սեփական կամքին հակառակ, սեփական անձին նեղություն տալով, ուրիշին լավություն անելն ու ուրախություն պատճառելն է: Իհարկե, հնարավոր չէ տալ ու չզրկվել, բայց հնարավոր է տալ ու ձեռք բերել ավելին (խոսքը վաշխի մասին չէ). մարդը, բարություն անելով, սեփական մարդկային էությանն ու մարդ կոչմանն է հավատարիմ մնում, ինչը նեղություն ու տառապանք չէ, այլ ինքնահաստատում, մարդը տալիս է այն, ինչ ունի, եւ ձեռք է բերում ինքն իրեն, որովհետեւ «ինչ օգուտ մարդուն, որ ամբողջ աշխարհը շահի, բայց իր անձը կորցնի»: Հիսուս պատվիրում է բարի լինել նախ սեփական անձի հանդեպ, որովհետեւ եթե մարդը չգիտի իր սեփական անձի բարիքը, չի հասկանա, թե որն է բարին իր ընկերոջ համար: «Այն ամենն, ինչ կկամենաք, որ մարդիկ ձեզ անեն, նույնպես եւ դուք արեք նրանց»: Սա ավետարանական Ոսկի կանոնն է, այն քրիստոնյայի վերջնանպատակը չէ, այլ քրիստոնեական ընթացքի մեկնարկն է, նվազագույն բավարարումը մարդ լինելու աստվածային պահանջի: Այս պատվիրանը ենթադրում է, որ որեւէ մեկը իր անձի համար վատը չի կամենում, եւ այն հնարավոր է կատարել միայն, եթե մարդը հստակ գիտի, թե որն է իր համար բարի, որը՝ չար: Սուրբ Գիրքը հորդորում է բարի լինել, գուցեեւ զրկելով սեփական անձը, բայց այնուհանդերձ չի խրախուսում ուրիշի հանդեպ բարի լինել հարազատին զրկելու հաշվին, դա արդեն ոչ թե բարություն է, այլ անխելքություն: Բարության դիմաց չպետք է ակնկալել հատուցում, պարգեւատրում, ոչ իսկ անգամ շնորհակալություն (անշնորհակալ էլ չպետք է լինել). ոչ մեկը պարտավոր չէ շնորհակալ լինել մեզ մարդ լինելու համար:
«Բարի Վարդապետ, ինչ պետք է անեմ, որ հավիտենական կյանքը ժառանգեմ»,- հարցնում է հարուստ երիտասարդը Հիսուսին: «Ինչու՞ ես Ինձ բարի կոչում. ոչ ոք բարի չէ, այլ միայն՝ Աստված»: Հիսուս Ինքը Աստծո անսահման Բարության եւ Սիրո Հայտնությունն է, Արեւածագ՝ մարդկային մեղավոր գոյության գորշ հորիզոնում: Նա, ով հավակնում է բարի լինել, պետք է ընդունի, որ բարությունը մեկ աղբյուր ունի՝ Աստված, եւ բարի լինելու համար նախ պետք է այդ աղբյուրը հաստատել սեփական սրտում: Ոսկի կանոնի պահպանումը պարտադիր պայման է, բարի համարվելու համար, բայց կարեւոր պայման է նաեւ չար չլինելը՝ այդ կանոնը սեփական վարքով ու սկզբունքներով չժխտելը՝ վարվելով մարդկանց հետ այնպես, ինչպես նրանք են մեզ հետ վարվում, այն է՝ վրեժ լուծելով: Հինկտակարանյան «ակն ընդ ականը» ոչ թե վրիժառության մղող, այլ չարիքը կանխարգելող միտում ուներ. մարդիկ ավելի ուշադիր պետք է լինեին՝ անհարկի չգրգռելու համար դրացու կամ ընկերոջ վրեժը:
Կյանքը ակնթարթ է, եւ ինչքան լավ կլիներ, որ այն լիներ բարության ակնթարթ:
Աղբյուր «Սյունյաց կանթեղ», հեղինակ՝ Լիլիթ Հովհաննիսյան
