Tert.am-ի հետ զրույցում աստվածաբան Վարդան Խաչատրյանն անդրադառնում է «Նոր Հայաստան, նոր Հայրապետ» նախաձեռնության անդամների պահանջներին և հարցին, թե որքանով է հասունացել Կաթողիկոսի փոփոխության ու եկեղեցում բարեփոխումներ իրականացնելու հարցը: Նա նշեց՝ Հայ եկեղեցուն չի կարելի մուրճով հարվածներ տալ, անհրաժեշտ է բարորակ և ոչ խորը ցնցումային ընթացք։ «Ոչ մի եկեղեցի իշխանությունների դեմ գնալու կամք, ճիգ, ջանք աշխատել է չգործադրել՝ համարելով, որ ամեն տեսակ իշխանություն, որ եկել է իշխանության, Աստծուց է»,-հավելեց նա։
-Որոշ քահանաներ՝ «Նոր Հայաստան, նոր Հայրապետ» նախաձեռնության անդամները, պահանջում են Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսի հրաժարականը: Քանի որ այս օրերին քաղաքական իրավիճակով պայմանավորված բազում հրաժարականներ են լինում, տրամաբանական է նաև Կաթողիկոսի հրաժարականը: Նաև, որպես տեսաբան, ի՞նչ կարող եք ասել՝ նման նախադեպ եղե՞լ Հայոց եկեղեցու պատմության մեջ:
-Եկեղեցու պատմության ընթացքում ինչ ասես եղել է՝ 1700 տարվա եկեղեցի է: Եկեղեցին ամենահիերախիկ կառույցն է, գլուխը հանդիսանում է կաթողիկոսը: Դա ամենասենսորային կենտրոնն է ողջ եկեղեցու համար: Այստեղ նման ծանր մուրճով հարվածներ հասցնելը պարալիզացնելու է շատ բան համակարգում: Մենք կարող ենք խոսել ինչ-ինչ դեպքերից, ինչ-որ որակներից, բայց Հայ առաքելական եկեղեցու Կաթողիկոսին այդպիսի հարված հասցնելը եկեղեցական կառույցի տեսակետից կլինի անխնա վերաբերմունք: Եվ ես գտնում եմ, որ եթե անգամ կան քննարկվելիք հարցեր, դրանք պետք է քննարկվեն, եթե պետք են լուծումներ, այնպիսի լուծումներ պետք է ստանան, որ դրանք չշոշափեն համայն եկեղեցու շահերը: Եվ չմոռանանք, որ դեռևս ոչինչ ապացուցված չէ, և ամեն ինչ խոսակցությունների մակարդակով է, և երկրորդը, ինչը շատ կարևոր է, կոլեկտիվ պատասխանատվության խնդիր չբարձրացնենք, որ ողջ Հայ առաքելական եկեղեցին մեղավոր է, սխալ է, այս է, այն է: Նման բան չկա, և կաթողիկոսի հետ հարաբերություններն էլ պետք է լինեն խիստ խնայողական, որովհետև այստեղ մենք կարող ենք վնասել այնպիսի ստրուկտուրա, այնպիսի ներքին կառուցվածք, որը հազարամյակներով ու ամեն ինչով նպաստել է հայ ժողովրդի գոյատևմանը:
–Ասում եք՝ եկեղեցին հիերարխիկ կառույց է: Հայաստանի Հանրապետական կուսակցությունն իր էությամբ ևս հիերարխիկ կառույց էր, բայց երբ քաղաքական նոր իրավիճակ ստեղծվեց…
-Հանրապետական կուսակցությունը մտել է քաղաքական պատասխանատվության տակ և քաղաքական պատասխանատվությունը չի կարող դնել որևէ մեկի վրա, և ինքը չի կարող, որպես այդպիսին, կոլեկտիվ պատասխանատվություն չկրել: Եթե տեղի են ունեցել քաղաքական տեղաշարժեր, քաղաքական անցումներ, քաղաքական դեպքեր ու իրադարձություններ, որոնք իրենց վրա կրում են նաև կրիմինալի՝ հանցանքի կնիքը, նա այս առումով, իհարկե, պատասխանատու է:
-Ասում եք՝ ոչ մի բան ապացուցված չէ (Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսին վերագրվող մեղադրանքներից), բայց, օրինակ, Կաթողիկոսի այն հայտարարությունը, որ գործ չունի «սարի գլխի վանքերի հետ»…
-Խոսքը վերաբերում է խոնարհված, կիսաքանդ եկեղեցիներին: Մարդիկ, ովքեր ֆինանսավորում են, պատրաստ չեն այդ ֆինանսները դնել և գերադասում են նոր եկեղեցի կառուցել ինչ-որ մի տեղ, որովհետև նոր եկեղեցին իրենց համար ավելի ընկալելի ու ինչ-որ մի տեղ իրենց անվան հետ է կապվում, քան թե սարերի վրա կառուցված, աներևակայելի ծախսեր պահանջող վերակառուցումները (տեղափոխել, ճանապարհ բացել և այլն): Եվ չմոռանանք՝ այդ ամենն իրենց հետ կապվում է միջնորդավորված: Սա է փոխանցել Կաթողիկոսը, և այո, կարող է՝ մեր Կաթողիկոսը մանրամասն չի բացատրել դա: Բան չունեմ ասելու, թե ինչու չի բացատրել, որ բոլորի համար հասկանալի լիներ, որ դա բարեգործների խոսքն է, ոչ թե որ Վեհափառ Հայրապետը որոշեց, որ սարի գլխին եկեղեցի իրեն պետք չէ:
-Այնուամենայնիվ եկեղեցին անջատ է պետությունից: Այս նորմը ևս, ինչպես կյանքը ցույց է տվել, չի պահպանվել Եկեղեցու կողմից:
-Այս նորմը չի կարող 100 տոկոսով գործել, որովհետև Հայ առաքելական եկեղեցին միահյուսված է հայ ժողովրդի պատմության հետ: Այս օրգանական ամբողջականությունն անգամ խախտելու հնարավորությունը չկա: Օրինակ՝ եկեղեցու պատմության դասավանդումն ընդհանուր դպրոցներում: Չմոռանանք, որ դա 70 տարի արհեստականորեն սեգմենտացիայի ենթարկված, հեռացված հայ ժողովրդի պատմության հատվածի մասնակի վերականգնումն է, որովհետև 70 տարի շարունակ այն փակ է եղել: Եվ այս ամենից հետո ճիշտ է, որ ժողովուրդը սեփական պատմության մի հատվածի, մի համակարգի պատմությունը ևս իմանա:
-Այն, որ եկեղեցական բարձրաստիճան այրերը՝ Կաթողիկոսի գլխավորությամբ, մշտապես եղել են օրվա իշխանության, տվյալ դեպքում՝ ՀՀԿ-ի կողքին, ի՞նչ կապ ունի հայ ժողովրդի պատմության հետ:
-Քրիստոնեական որևէ եկեղեցի, որն իշխանությունների կողքին չի եղել, գրեթե չկա։ Եկեղեցում շատ քիչ անհատներ կան, որ դեմ են եղել: Միլիարդից ավելի հետևորդներ ունեցող ու աներևակայելի մեծ Կաթոլիկ եկեղեցու մեջ ընդդեմ պետության գործունեության ծավալած մարդկանց թիվն այնքան քիչ է, որ նրանց անվանում են «կարմիր»:
Կարմիր կարդինալներ են կոչվում, որովհետև այդքան քիչ են: Թեպետ, առհասարակ, կարդինալների ֆորման կարմիր է: Եվ նորից եմ ասում՝ քրիստոնեական ոչ մի եկեղեցի իշխանությունների դեմ գնալու կամք, ճիգ, ջանք աշխատել է չգործադրել, աշխատել է հարմարվել իշխանության հետ՝ համարելով, որ ամեն տեսակ իշխանություն, որ եկել է իշխանության, Աստծուց է: Աստծու կամքով է ամեն ինչ երկրի վրա տեղի ունենում:
-Մի խոսքով, եթե ամփոփելու լինենք, ըստ Ձեզ, չի կարելի է պահանջել Կաթողիկոսի հրաժարական:
-Ոչ, ես գտնում եմ, որ շատ ավելի խորը հետևություններ անելու կարիք կա, ուղղակի ագրեսիան շատ լուրջ վնաս կարող է տալ:
-Այսինքն՝ պիկետ, մերժել և այլն, հարիր չէ եղեղեցուն:
-Ոչ մի կապ չունի՝ Վարդան Խաչատրյանն ինչ է ասում: Դրանք անհատներ են, խմբեր են, որոնք դա անում են, ես որևէ բան չեմ կարող հակադարձել։ Ուղղակի, իմ կարծիքով՝ միաբևեռ եկեղեցու գագաթը հարվածի տակ դնելը ողջ համակարգի համար կարող է լինել պարալիզող:
-Իսկ նոր դեմքեր, նոր շունչ…
-Դա ուրիշ խնդիր է: Այո՝ պետք են նոր դեմքեր, նոր շունչ, գոյություն ունեցածի՝ թերությունների ու պրակտիկաների քննարկում, որոշակի վերանայումներ, դրանց համադրում ներկայիս իրավիճակին, գոյություն ունեցող հայ ազգի շահերին: Այդ համադրության արդյունքում կարելի է գալ բոլոր հնարավոր եզրակացություններին, որոնք կլինեն օպտիմալ ներկայիս իրավիճակի համար:Եվ հարցազրույցի սկզբում էլ ասացիք, որ օդում առկախված են բազմաթիվ հրաժարականներ: Այնպես չէ, որ դրանք միս ու արյուն են ստացել, մարդիկ հրաժարականներ են տվել: Կա ընդհանուր դիմադրություն, որն ինչ-որ չափով հաղթահարվում է, բայց այս իրավիճակում հարվածներ իջեցնելն այն տարբերակով, որ պետք է անհապաղ հրաժարական տա, ապա դա շատ մեծ արձագանք ու էմանացիաներ առաջացնող պահանջ է: Եվ պետք է հաշվի առնենք մի կարևորագույն հանգամանք , որ մեր իրավիճակը ներկայիս այնպիսին է, որ մեզ անհրաժեշտ են բարորակ և ոչ խորը ցնցումներին ընթացք: Իհարկե, ներքևից վերև, և ոչ մի դեպքում հակառակը:
Աղբյուր՝ tert.am
