Հոգևոր կայքէջՀոգևոր կայքէջ
  • Լուրեր
    • Նորություններ
    • Հարցազրույցներ
    • Սոցկայքեր
  • Հոգևոր
    • Գրադարան
    • Կայքեր և էջեր
    • Ձայնադարան
    • Երգեր
    • Տեսանյութեր
    • Եկեղեցական տոներ
    • Աղոթքներ
    • Տոնացույց 2023 թ.
  • Կրթական
    • Քարոզներ
    • Պահք
    • Ս. Պատարագ
    • Վանքեր և եկեղեցիներ
    • Վարք սրբոց
    • Քրիստոնեական
    • Առակներ
    • Աղանդներ
    • Եկեղեցական պատմություն
  • Աստվածաշունչ
    • Սուրբգրային ընթերցվածքներ
    • Աստվածաշունչ (Առցանց)
Պահպանված նյութեր Ավելին
Վերջին հրապարակումները
Astvacashunch yntercumner11
Հոկտեմբերի 6 Ուր. ԴՁ. Պահք
Ընթերցումներ Սբ. Գրքից
Episkoposac joghov 36
Եպիսկոպոսաց հավաքի քննարկումների արդյունքում ընդունվել է հայտարարություն
Նորություններ
Astvacashunch yntercumner11
Հոկտեմբերի 5 Եշ. ԲԿ. Սրբոց իշխանացն Սահակայ եւ Համազասպայ
Ընթերցումներ Սբ. Գրքից
Kalkata 21
Մայր Աթոռը կազմակերպում է արցախցի դպրոցականների ուսումը Կալկաթայի Հայոց մարդասիրական ճեմարանում
Նորություններ
Libananai socp nakharar 2
Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսն ընդունեց Լիբանանի Հանրապետության սոցիալական հարցերի նախարարին
Նորություններ
Aa
Հոգևոր կայքէջՀոգևոր կայքէջ
Aa
  • Լուրեր
    • Նորություններ
    • Հարցազրույցներ
    • Սոցկայքեր
  • Հոգևոր
    • Գրադարան
    • Կայքեր և էջեր
    • Ձայնադարան
    • Երգեր
    • Տեսանյութեր
    • Եկեղեցական տոներ
    • Աղոթքներ
    • Տոնացույց 2023 թ.
  • Կրթական
    • Քարոզներ
    • Պահք
    • Ս. Պատարագ
    • Վանքեր և եկեղեցիներ
    • Վարք սրբոց
    • Քրիստոնեական
    • Առակներ
    • Աղանդներ
    • Եկեղեցական պատմություն
  • Աստվածաշունչ
    • Սուրբգրային ընթերցվածքներ
    • Աստվածաշունչ (Առցանց)
Հետևեք մեզ:
  • Պահպանված նյութեր
© 2010 - 2022թթ․ Բոլոր իրավունքները պաշտպանված են:
Xach
Հոգևոր կայքէջ > Լրահոս > Քրիստոնեական > Խաչի խորհուրդը
Քրիստոնեական

Խաչի խորհուրդը

Published 10 Սեպտեմբերի, 2015
Կարդալու տևողություն՝ 6 րոպե:
ԿԻՍՎԵԼ

 Հին աշխարհում, հատկապես Հռոմեկանա կայսրության ժամանակաշրջանում, Խաչը անարգ մահվան, անեծքի, նախատինքի և չարչարանքի գործիք էր: Եղել է ուղիղ (իրար ագուցված ուղղաձիգ և հորիզոնական փայտերից) և լատական X տառի ձևով: Հռոմեկան կայսրությունում Խաչի մահվան են դատապարտել ամենածանր հանցագործներին ու ավազակներին: Խաչելով սպանելը, իբրև ծայրագույն պատիժ, Հռոմեկան կայսրությունում կատարվել է մինչև Կոստանդին I Մեծի ժամանակները, երբ նա 313-ին Միլանի էդիկտով (հռչակագրով) քրիստոնեությունը կայսրության տարածքում հռչակել է ազատ կրոն և ի հարգանք Քրիստոսի Խաչի, պատժի այդ ձևն արգելվել է:

 Հիսուս Քրիստոսի խաչելությունից հետո Խաչի քրիստոնյաների համար վերածվել է փրկության, հաղթանակի և հավիտենական կյանքի նշանակի՝ խորհրդանշելով Գողգոթայի Խաչի վրա Հիսուսի տարած հաղթությունը սատանայի և մեղքի նկատմամբ՝ հանուն մարդկության փրկության:

 Քրիստոնեական (այդ թվում՝ հայ) աստվածաբանության մեջ մեծ տեղ է հատկացվել Խաչի խորհըրդաբանությանը և մեկնությանը: Խաչի աստվածաբանական ընկալումն ու գեղարվեստական գնահատումը սնվել է Պողոս առաքյալի մեկնություններից («Սակայն քա՛վ լիցի, որ ես պարծենամ այլ բանով, քան միայն մեր Տեր Հիսուս Քրիստոսի խաչով, որով աշխարհը խաչված է ինձ համար, ես էլ՝ աշխարհի համար», Գաղատ. 6.14, «Քանի որ ես օրենքի տակ մեռա օրենքի համար, որպեսզի ապրեմ Աստծու համար», Գաղատ. 2.19, «… որովհետև կորստյան մատնվածների համար խաչի քարոզությունը հիմարություն է, իսկ մեզ՝ փրկվածներիս համար՝ Աստծու զորություն», Ա Կորնթ. 1.18):

 Հավատացյալն իր փրկությունը միայն Խաչով կարող է ստանալ, ինչպես բացատրում է Պողոս առաքյալը. «... ու իր խաչով հաշտեցնի երկուսին մեկ մարմնի մեջ Աստծու հետ. քանզի թշնամությունն սպանեց իր խաչով» (Ե-փես. 2.16), կամ «և նրանո՛վ հաշտեցնել ամեն ինչ իր հետ՝ խաղաղություն անելով խաչի վրա թափած իր արյամբ և՛ երկրի վրա, և՛ երկնքում եղածների համար» (Կողոս. 1.20): Խաչի պողոսյան աստվածաբանությունը հիմք է դարձել եկեղեցու հայրերի արժեքաբանական դիտարկումների համար: Խաչը համարվել է Քրիստոսի տնօրինական սխրանքի փառապսակը, «պարծանք պարծանցը», նշանակ «հասարակաց ազատութեան և հեզութեան Տեառն մերոյ» և այլն: Խաչի աստվածաբանությունից են ծնվել նաև Տերունական նշանին տրված գեղարվեստական որակումները. «քրիստոնէից լոյս», «կուրաց առաջնորդ», «մոլորելոց դարձուցիչ», «մանկանց դաստիարակ», «նաւավարաց նաւապետ», «եկեղեցւո հիմն» և այլն:

 Բացի ընդհանուր բարոյաբանական գնահատումներից միջնադարի աստվածաբանական գրականությունում Խաչը զուգորդվել է հինկտակարանային կարևոր իր ականությունների հետ: Համաձայն մեկնողական աստվածաբանության, Խաչը նկատվել է կենաց ծառի, գիտության ծառի, Մովսես նախամար և գարեի գավազանի, Զաքարիա մարգարեի տեսած աշտանակի, Նոյի տապանի, Հակոբ նահապետի սանդուղքի, Սաբեկա ծառի և այլնի խորհրդապատկերը:

 Մեկնվել և աստվածաբանական հատուկ իմաստներ են տրվել քառաթևի չորս թևերին: Ըստ այդմ, Խաչի վերին մասը ցույց է տալիս երկնային արքայությունը, ստորինը՝ դժոխքի ավերումը, աջը՝ շնորհների բաշխումը, իսկ ձախը՝ մեղքերի թողությունը: Համաձայն Գրիգոր Տաթևացու մեկնության՝ «Քառաթև խաչը խորհրդանշում է նաև չորս առաքինությունները, որոնց վրա պետք է տարածենք մեր ներքին մարդուն. վերին մասը նշանակն է սիրո, ստորինը՝ խոնարհության, աջը՝ հնազանդության, իսկ ձախը՝ համբերության» (Գրիգոր Տաթեվացի, «Քարոզ Սուրբ Խաչի մասին», 1995, էջ 6–7):

 Խաչի միշտ առկա է եկեղեցու ծիսական կյանքում, ոչ մի ծես առանց Խաչի չի կատարվում, այն եկեղեցական սպասքի ամենագործածական տարրերից է, հոգևորականի զգեստի կարևոր բաղկացուցիչ (տես Զգեստ եկեղեցական), նվիրական նշան և հատուկ առարկա: Խաչով են նվիր ագործվում եկեղեցու սպասքն ու զգեստները: Ըստ կիրառության լինում են՝ մկրտության, խորանի կամ սեղանի (ի հիշատակ Հիսուսի խաչելության), ձեռաց Խ. և այլն: Խաչի նշանը կանգնեցվում է եկեղեցու գմբեթի կամ կաթողիկեի գլխին, զանգակատան գագաթին, եկեղեցու ճակատին: Ըստ Մաշտոց ծիսամատյանի, եկեղեցու օծվելիք տեղերում մեկական քարե Խաչ է դրվում, և դրա վրա կատարվում օծումը:
Տարբեր եկեղեցիներում Խաչերն ունեն այդ եկեղեցիներին հատուկ ավանդական ձևեր և անվանվում են հունական Խաչ, լատինական Խաչ, հայկական Խաչ:

 Հունական Խաչի չորս թևերը հավասար են, իսկ լատինական Խաչի երեք թևերն են հավասար, ներքևի թևը մյուսն երից կրկնակի երկար է: Հայկական Խաչի չորս թևերը հավասար են, բայց թևերի կազմած չորս անկյուններից ելնում են ճառագայթներ՝ կազմելով ճառագայթներով Խաչ: Այդ բոլորը միասին սռնակի շուրջը սփռվող անվի կամ արեգակնակերպ ճառագայթների նմանություն է տալիս, ինչի համար էլ սռնակաձև անունն է ստացել: Սռնակաձևը եղել է (սռնակաձև Խաչ, սռնակաձև քառաթև և այլն) Հայ եկեղեցու ընդունած Խաչի պաշտոնական անունը:
Հայոց մեջ, ի տարբերություն այլ քրիստոնյա ժողովուրդների, առավել տարածված է Խաչի պաշտամունքը՝ խաչապաշտությունը: Պատկերների պաշտամունքը Հայ եկեղեցում հիմնականում հանգել է Խաչին և Քրիստոսինական «Յոյն և վիրք պատկերագրութիւն առաւել պատուեն, և հայք՝ զխաչ»(Մխիթար Գոշ, «Թուղթ…», «Արարատ», 1900, նոյեմբ., էջ 562):

 VII–VIII դդ-ից սկսած սրբապատկերների պաշտամունքի հայկականացված ձևը դարձել է խաչապաշտությունը, ինչի սկիզբը դրել է Հովհաննես Գ Օձնեցին: Հայոց մեջ հաստատվել է նաև Խաչի օրհնությունն ու օծությունը, որը հատուկ է միայն Հայ եկեղեցուն: 726-ի Մանազկերտի եկեղեցական ժողովում Հովհաննես Գ Օձնեցին հաստատել է Խաչի օրհնության և օծության կանոնը: Համաձայն դրա, եթե Խաչը չի օրհնվել և օծվել ս. Մյուռոնով, ապա չի կարելի պատվել և դրանով երկրպագություն մատուցել, քանի որ զուրկ է աստվածային զորությունից և «արտաքոյ ավանդութեան առաքելական եկեղեցւոյ»: Մաշտոց Ա Եղիվարդեցին կանոնակարգել է Խաչի օրհնությունն ու օծությունը: Ըստ ծիսական կարգի, եկեղեց. պաշտամունքի մեջ գործածվող Խաչը պետք է օրհնվի և օծվի հինգ տեղից՝ կենտրոնն ու չորս թևերը՝ Ակնը, Թագը, Բունը, Աջն ու Ձախը: Հայոց մեջ Խաչի՝ որպես կենաց ծառի, պաշտամունքն արտահայտվել է նաև խաչքարային արվեստում: Խաչին ձոնվել են տաղեր, շարականներ, ներբողներ, որոնցից նշանավոր են Սահակ Գ Ձորոփորեցու՝ Խաչին նվիրված շարականները: Հայ առաքելական եկեղեցին ունի Խաչին նվիրված տոներ, որոնցից Խաչվերացը հինգ Տաղավար տոներից է: Հայոց մեջ տարածված են նաև Ս. Խաչ անունով սրբատեղիներ, ուխտատեղիներ, մատուռներ, վանքեր ու եկեղեցիներ:

Աղբյուր՝ Ք.Հ. հանրագիտարան, հեղինակներ՝ Հակոբ Քյոսեյան, Արտաշես Ղազարյան

Կիսվել նյութով
Facebook Twitter Whatsapp Whatsapp Telegram Copy Link Print
Կիսվել
Նախորդ նյութը Legend siro masin Լեգենդ սիրո մասին
Հաջորդ նյութը myuron Կենարար Մյուռոնի պատմությունը

Հետևեք մեզ սոց կայքերում

24.5k Followers Like
Twitter Follow
Instagram Follow
Youtube Subscribe
Telegram Follow

Լրահոս

Episkoposac joghov 36
Եպիսկոպոսաց հավաքի քննարկումների արդյունքում ընդունվել է հայտարարություն
Նորություններ
Aghtq Artsakhi 04
Կատարվեց աղոթքի հատուկ կարգ՝ ի զորակցություն Արցախի և արցախահայության (նկարներ)
Նորություններ
Kalkata 21
Մայր Աթոռը կազմակերպում է արցախցի դպրոցականների ուսումը Կալկաթայի Հայոց մարդասիրական ճեմարանում
Նորություններ
Libananai socp nakharar 2
Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսն ընդունեց Լիբանանի Հանրապետության սոցիալական հարցերի նախարարին
Նորություններ
Mayr Ator 957
Հետաձգվել է Մյուռոնօրհնեքի արարողությունը
Նորություններ

Ընթերցեք նաև

Myuroni katsa 235
Քրիստոնեական

126 տարի շարունակ Մայր Աթոռում գործածվում է Մյուռոնի արծաթե այս կաթսան

7 Սեպտեմբերի, 2023
Mi vakhecir
Քրիստոնեական

Մի՛ վախեցեք

20 Հունիսի, 2023
Xach1
Քրիստոնեական

Խաչը քրիստոնյայի համար

16 Հունվարի, 2023
Hin nor tari
Քրիստոնեական

Հին Նոր Տարվա մասին

13 Հունվարի, 2023

Կայքի պատասխանատու՝
Տեր Համբարձում քահանա Դանիելյան:

Հարցեր քահանային

Լուրեր

  • Նորություններ
  • Հարցազրույցներ
  • Սոցկայքեր

Հոգևոր

  • Գրադարան
  • Տեսանյութեր
  • Երգեր
  • Եկեղեցական տոներ
  • Աղոթքներ

Կրթական

  • Քարոզներ
  • Պահք
  • Վանքեր և եկեղեցիներ
  • Վարք սրբոց
  • Աղանդներ

Աստվածաշունչ

  • Աստվածաշունչ (առցանց)
  • Սուրբգրքային ընթերցվածքներ
Հոգևոր կայքէջՀոգևոր կայքէջ
Հետևեք մեզ:

© 2014 - 2022թթ․ Բոլոր իրավունքները պաշտպանված են:

Removed from reading list

Undo
Welcome Back!

Sign in to your account

Lost your password?