Աստվածորդու Վերջին ընթրիքը դարձավ Նրա Եկեղեցին խորհրդապաշտորեն Աստծուն միացնելու տոնակատարությունը։ Տիրոջ համբարձումից հետո Նրա խոսքին հավատարիմ առաքյալների ու հավատացյալների միակ և ամենից կարևոր մտահոգությունը եղավ իրենց հանձնված աստվածային կտակի իրագործումը, որի անկյունաքարը Պատարագի խորհուրդն էր :
Պատարագի ամենավաղ ծիսակատարությունները (որոնք հիմնականում կազմված էին Վերջին ընթրիքի արարողությունից և քրիստոնեացված սինագոգային պաշտամունքից) բանավոր էին : Սակայն դարերի ընթացքում Ընդհանրական Եկեղեցում Պատարագի բանավոր ծեսը, ապրելով իր բնական զարգացումը, կանոնական ձևի մեջ մտավ ու գրավոր տեսք ստացավ: Եվ թեև Պատարագ մատուցողները դարերի ընթացքում փոխվեցին, սակայն խորհրդի էությունը և նրա աստվածաշնչյան ճշմարտությունը մնացին անփոփոխ։
Մեր Եկեղեցու պատմության առաջին երեք դարերում Հայ Եկեղեցում կիրառված Պատարագի մասին թեև հայկական աղբյուրները լռում են, սակայն չպետք է կարծել, որ հայերն այդ ընթացքում անհաղորդ էին քրիստոնեությանը և նրա ծիսաարարողական կյանքին, քանի որ պատմական շատ տեղեկություններ և նրանցում պահպանված մանրամասներ ցույց են տալիս, որ Ա դարից սկսած մինչև 301 թվականը քրիստոնեությունը խոր արմատներ էր գցել Հայաստանում, որտեղ ձևավորվել էին համայնքներ և հիմնվել եպիսկոպոսական աթոռներ։ Ուստի շատ հավանական է, որ առաջին դարերում քրիստոնեական եկեղեցիներում կիրառություն ստացած նույնատիպ Պատարագներ կատարվեին նաև մեզանում, իսկ առավել ևս հետագա դարերում անխուսափելի էր դառնում Ընդհանրական Եկեղեցու արարողություններից օգտվելու անհրաժեշտությունը, որովհետև, ինչպես հայտնի է, թե՜ Գրիգոր Լուսավորիչը և թե՜ նրա հաջորդները երկար դարեր սերտ հարաբերությունների մեջ էին Ընդհանրական Եկեղեցու հետ, ուստի իբրև Ընդհանրական Եկեղեցու լիիրավ անդամ (արդեն Հայոց պետության կողմից պաշտոնապես ընդունված)՝ Հայ Եկեղեցին ևս, բնականաբար, պետք է ունենար միանման կառույցներով ու ծիսաարարողությամբ շարժվող եկեղեցական պաշտամունք:
Գրերի գյուտից հետո՝ հետագա դարերում, թարգմանիչները հայերենի վերածեցին աստվածպաշտական գրքեր, այդ թըվում նաև պատարագամատույցներ։ Իսկ քանի որ ժամանակի սահքի հետ պատարագամատույցները հարստացան ու ճոխացան, հետևաբար կարիք առաջացավ պարզաբանելու Պատարագի խորհուրդն ու բովանդակությունը թե՜ եկեղեցականներին և թե՜ առհասարակ հավատացյալ ժողովրդին: Ահա այս պահանջը սկիզբ դրեց պատարագամատույցների մեկնությանը: Այս իմաստով հայ եկեղեցական ծիսական գրականության մեջ մեծ է ներդրումը Խոսրով Անձևացյաց եպիսկոպոսի, ում «Պատարագի մեկնությունը», իբրև այդպիսին, մեզ հայտնի առաջին երախայրիքն է հայ մատենագրության անդաստանում: Եվ է՜լ ավելի է մեծանում Անձևացյաց եպիսկոպոսի կատարած աշխատանքի արժեքը, եթե հաշվի առնենք, որ նրա պատարագամատույցի բնագիրը հայ մատենագրության պատմության մեջ ներկայանում է իբրև հայ պատարագամատույցի առաջին լիարժեք և ամբողջական բնագիրը: Որքանով մեծ է Մանդակունու ներդրումը հայոց պատարագամատույցի ճոխացման և հարստացման գործում, այնքանով էլ մեծ է Անձևացու դերը հայոց պատարագամատույցի մեկնության գործում: Վերջինիս վառ ապացույցներ կարող են ծառայել թե՜ Հովհաննես Արճիշեցու և թե՜ Մովսես Երզնկացու աշխատությունները, որոնց վրա խիստ զգացվում է Խոսրով եպիսկոպոսի ազդեցությունը:
