Սրբոց տոներ

Սուրբ Հոգին սուրբ Եկեղեցու կարգավորիչն է և հոգաբարձուն: Նա Եկեղեցու շինության համար Մկրտության ավազանից վերստին ծնված զավակներից ոմանց կարգեց առաքյալներ, ոմանց՝ մարգարեներ, ոմանց՝ հովիվներ, ոմանց՝ վարդապետներ և ոմանց էլ, ըստ արժանավորության մինչև այսօր այլ կոչումներ է շնորհում՝ հաստատելու համար սրբերին աստվածպաշտության մեջ:
Հետևաբար սրբերը Սուրբ Հոգու կողմից կարգված են որպես Եկեղեցու պաշտոնյաներ՝ սպասավորներ, տեսուչներ ու բարեխոսներ, Քրիստոսի, այսինքն՝ Գլխի և մարմնի անդամների՝ հավատացյալների միջև: Նրանք աստվածային գանձերի ու զանազան շնորհների մատակարարն են և ունեն իշխանություն՝ փակելու և բացելու, կապելու և արձակելու:
Շարականագիրները Լուսավորչի մասին ասում են. «Թորգոմի որդիներին Հոգու անապական պարգևները բաշխող», իսկ Հռիփսիմյանց կույսերի մասին՝ «Բաշխում են հոգու և մարմնի բժշկություն և երկնավոր պարգևներ իրենց սիրողներին»: Մարտիրոսների մասին ասում են. «Սուրբ Հոգուց իշխանություն ունեն մեզ առաջնորդելու Վերին Երուսաղեմ»: Վարդապետներն ասում են, որ սրբերն ունեն իշխանություն՝ բարեխոսելու մեզ համար, ինչի կարիքը մենք շատ ունենք: Երբ գիտակցում ենք մեր մեղքերի ծանրությունը, որոնց պատճառով այլևս չենք համարձակվում որևէ բան խնդրել Աստծու Ամենազոր Տերությունից, այդ ժամանակ դիմում ենք սրբերի միջնորդությանը՝ խնդրելով, որ բարեխոս լինեն մեզ համար:
Այդ պատճառով էլ Եկեղեցում կարգվեցին սրբերի տոներ, և յուրաքանչյուր սրբին տարվա մեջ հատուկ օր հատկացվեց: Նրանց պատվին երգեր ու զանազան խոսքեր նվիրվեցին, որպեսզի մենք՝ հետիններս ու կարոտյալներս, յուրաքանչյուր օր կարողանանք տոնել որևէ մի սրբի հիշատակ՝ նրան շնորհակալությամբ փառավորելով իր արած բարերարության համար, և աղաչել, որպեսզի նա այսուհետև ևս լինի բարերար, այսինքն՝ խաղաղության միջնորդ Աստծու մոտ՝ մեր առջև բացելու համար ողորմության դուռը: Լինի նաև մեր հոգիների ու մարմինների պահապանը, մեզ առաջնորդի դեպի վերին՝ անդրանիկների Եկեղեցին ու մասնակից անի այն բազում բարիքներին, որոնք իրենք են վայելում: Այս դիտավորությամբ մենք տոնում ենք սրբերի հիշատակներն այնպես, կարծես թե Աստծու ողորմության բանալին այդ օրը հիշատակվող սրբի ձեռքում լինի:
Սրբերի տոնին հավաքվում են սուրբ Եկեղեցու մանուկները և քահանաների ու Եկեղեցու պաշտոնյաների հետ միասին հավատով, սուրբ սրտով ու ջերմեռանդ արտասուքներով տոնում նրանց հիշատակը՝ մտաբերելով սրբերի նահատակությունը, և նրանց բարեխոսությամբ աղաչում Աստծուն, որպեսզի Տերը մեզ պահի չարից, ապրեցնի առաքինասեր վարքով և տա շնորհ՝ հաղթելու երևելի և աներևույթ թշնամիներին: Եկեղեցու մանուկները սրբերի միջոցով են պայծառանում, լուսավորվում ու վայելչապես զարդարվում ոսկեհուռ հանդերձներով: Սրբերի բարեխոսությամբ խաղաղություն ենք խնդրում աշխարհի համար և Աստծուն երկրպագելով՝ փառաբանության պաշտոն մատուցում Սուրբ Երրորդությանը՝ օրհնություն առաքելով սրբերին Պսակողին, ինչպես այն սրբերը, ովքեր նահատակվեցին Աստծու փառքի համար:
Սուրբ վկաները՝ երկրային զինվորները, ընծայվելով երկնքի սուրբ Խորանին, երկնավոր Վարդապետի սիրույն ապրեցին ըստ Տիրոջ պատվիրանի՝ ընդդիմանալով կռապաշտական մոլորություններին: Նրանք, դավանելով Միասնական Սուրբ Երրորդությանը, իրենց անձերը զոհեցին՝ արյուն թափելով քրիստոնեական ճշմարիտ ու սուրբ հավատի համար, և փոխվեցին վերին զվարթունների զորքերի մեջ: Երբ հրեշտակների դասերի հետ, սրբերի արյան հեղած տեղում, ցնծությամբ տոնում ենք իրենց հիշատակը, նրանք բոլորը ցնծում են և տոնակից են լինում մեզ:
Երբ տոնում ենք սրբերի ճգնության սուրբ հիշատակը, նրանք համարձակություն են ստանում իրենց սուրբ և ընդունելի աղոթքներով մեզ համար բարեխոսել Քրիստոսի առաջ և Նրանից ողորմություն հայցել՝ տոնողներիս մեղքերի թողության և այլևայլ պարգևների համար, և մեզ օգնական են լինում, որպեսզի Տերն ընդունի նաև մեր օրհնաբանությունները, որից բազում վարձք ենք ստանում: Այդպիսով՝ որովայնից ընտրված սրբերը՝ սքանչելագործ վկաները և մարդկային ցեղի պարծանքները, Քրիստոսի առջև բարեխոսում են տոնողներիս համար:
Երբ տոնում ենք սրբերի խաչակրոն սուրբ հիշատակը, Սուրբ Հոգու պարգևները սփռվելով տարածվում են տոնասեր հավատացյալ անձերիս վրա, ինչից ջնջվում է մեղքերի գիրը ու փարատվում են մեր հոգու ու մարմնի բոլոր ցավերը, պայծառանում է մեր միտքը, և հրճվալից զգացողություն ենք ունենում՝ թռչելով դեպի անմահություն՝ ըստ այս խոսքի. «Արդարների հիշատակով պայծառանում է ժողովուրդը»: Քանզի ցնծում է երկինքն, ու զվարճանում երկիրը, և մեզ տոնակից են լինում երկնային զորքերը և հայցում Քրիստոսի ճշմարիտ վկաներից, որպեսզի նրանք աղաչեն Աստծուն՝ շնորհելու համար մեզ անվախճան կյանք:
Սրբերը մեզ չեն մերժում, այլ՝ ըստ իրենց մարդասեր կամքի ու մեծ բարության, հարգանքով ընդունում են մեզ և մեզանով ուրախանում, քանզի նրանք իրենց համար փառք չեն հայցում, այլ իրենց փառավորումով տոնողներիս օգուտն են փնտրում: Սրբերի կամքն է՝ իրենց բարեխոսությամբ ժողովրդին աստվածպաշտության հորդորել:
Նախ սրբվում ենք պահքով, ապա սրբերի միջնորդությանը դիմում՝ նրանց մեզ բարեխոս դարձնելով, որպեսզի նրանց, այսինքն՝ Թագավորի զինվորների բարեխոսությամբ ընդունելի լինեն մեր պահեցողություններն ու աղոթքները: Եվ այդ օրվա տոնի տերերը նրանք են, ինչպես նաև բարեխոսները պահողների և հույսով տոնողների զորավիգն ու պահապանը՝ Քրիստոս Աստծու հրամաններով: Նրանց բարեխոսությանն ենք դիմում, որպեսզի Ինքը՝ Ամենաողորմածը, բարեգութ և մարդասերն Աստված, նայելով նրանց նահատակությանը, նրանց բարեխոսությամբ ընդունի մեր պահքը և աղաչանքները՝ թողություն շնորհելով մեր մեղքերին և Իր սրբերի հետ մասնակից ու տոնակից դարձնի բոլոր հավատացյալներին:
Այդպես հույսով ու հավատով տոնում ենք սրբերի հիշատակը, ովքեր Տիրոջ անվան համար իրենց մարմինը, ինչպես անուշահոտ պատարագ, մատուցեցին երկրի վրա: Եվ տոնելով հաղորդվում ենք սուրբ ժողովի հետ Ամենակալի փառքին, Ով նրանց հաղթող կարգեց չար բռնավորի վրա և փառավորեց երկրում ու երկնքում, ուր նրանք միշտ կան: Ապա Աստծուն պաշտոն ենք մատուցում սաղմոսներով, օրհնություններով և հոգևոր երգերով՝ սուրբ սրտով գովելով անսկիզբ Էությունը և անմենազոր Տերությունը, Ով մեզ արժանացրեց սրբերի ժառանգությանը:
Սրբերը երեք դասերի են կարգված: Առաջին դասի սրբերի անունները հիշատակված են «Հայսմավուրք» կոչվող մատյանում՝ ի թիվս այլ սրբերի, երկրորդ դասի հիշատակը կատարվում է ժամերգությունների ժամանակ, և նրանք կոչվում են տոնելի սրբեր, իսկ երրորդ դասի հիշատակը տոնվում է նախատոնակով և սուրբ Պատարագով: Ինչպես Պողոս առաքյալն է ասում. «Այլ է փառքը երկնավորների և այլ է փառքը երկրավորների, այլ է փառքն արեգակի, այլ է փառքը լուսնի և այլ է փառքն աստղերի. և մի աստղ փառքով առավել է, քան մի ուրիշ աստղ» (Ա Կորնթ. ԺԵ 40):
Սրբերը դասակարգվում են՝ հրեշտակների, կույսերի, նախահայրերի, մարգարեների, առաքյալների, վարդապետների, հայրապետների, առաքելագործ եպիսկոպոսների, երեցների, ուղղափառ սարկավագների, կրոնավորների, մարտիրոսների, ճգնավորների, մենակյացների և նրանց աշակերտների, բարեպաշտ թագավորների, աստվածասեր իշխանների և զորավարների: Հրեշտակներ

Եկեղեցին, տոնելով Գաբրիել ու Միքայել հրեշտակապետների տոնը, հանձինս նրանց, տոնում է ամբողջ երկնային զորքի տոնը: Այդ օրը երկրային Եկեղեցու քահանայապետությունը ցնծությամբ կատարում է երկնային քահանայապետության տոնը, և մենք՝ մարմնավորներս ու հողեղեններս, անմարմին ու հրեղեն դասերի հետ միասին փառավորում ենք Տիրոջը, և խնդրում Գաբրիել ու Միքայել հրեշտակապետներին և երկնային ամբողջ զորքին, որպեսզի նրանք անդադար բարեխոս լինեն մեզ համար: Իսկ այն, որ հրեշտակները մեր բարեխոսներն են, գիտենք հետևյալ խոսքից. «Պատասխանեց հրեշտակը և ասաց. «Տե՜ր Ամենակալ, մինչև ե՞րբ չես ողորմելու Երուսաղեմին և Հուդայի երկրի քաղաքներին» (Զաքար. Ա 12):
Հրեշտակապետները, Աստծուն անդադար փառաբանելով, ասում են. «Ողորմի՜ր Քո ստեղծածներին և մի՜ կորցրու, Քո ձեռքի գործերը մի՜ անտեսիր»: Հրեշտակները քրիստոնեության աներևույթ պահապաններն են, ինչպես ասում է սաղմոսերգուն. «Իր հրեշտակներին հրամայված է քո մասին, որ պահպանեն քեզ քո բոլոր ճանապարհներին» (Սաղմ. ՂԱ 11): Նրանք նաև մեր աղոթքներն են մատուցում Աստծուն, և մարդկանց հոգիները տանում Աստծու առջև:
Աշխատասիրությամբ՝ Արամ ԴիլանյանիՍրբոց տոների երեքսրբյանն է. «Սուրբ Աստուած, սուրբ և հզօր, սուրբ և անմահ, որ խաչեցար վասն մեր, ողորմեա՜ մեզ»:
Սուրբ Հոգին սուրբ Եկեղեցու կարգավորիչն է և հոգաբարձուն: Նա Եկեղեցու շինության համար Մկրտության ավազանից վերստին ծնված զավակներից ոմանց կարգեց առաքյալներ, ոմանց՝ մարգարեներ, ոմանց՝ հովիվներ, ոմանց՝ վարդապետներ և ոմանց էլ, ըստ արժանավորության մինչև այսօր այլ կոչումներ է շնորհում՝ հաստատելու համար սրբերին աստվածպաշտության մեջ:
Հետևաբար սրբերը Սուրբ Հոգու կողմից կարգված են որպես Եկեղեցու պաշտոնյաներ՝ սպասավորներ, տեսուչներ ու բարեխոսներ, Քրիստոսի, այսինքն՝ Գլխի և մարմնի անդամների՝ հավատացյալների միջև: Նրանք աստվածային գանձերի ու զանազան շնորհների մատակարարն են և ունեն իշխանություն՝ փակելու և բացելու, կապելու և արձակելու:
Շարականագիրները Լուսավորչի մասին ասում են. «Թորգոմի որդիներին Հոգու անապական պարգևները բաշխող», իսկ Հռիփսիմյանց կույսերի մասին՝ «Բաշխում են հոգու և մարմնի բժշկություն և երկնավոր պարգևներ իրենց սիրողներին»: Մարտիրոսների մասին ասում են. «Սուրբ Հոգուց իշխանություն ունեն մեզ առաջնորդելու Վերին Երուսաղեմ»: Վարդապետներն ասում են, որ սրբերն ունեն իշխանություն՝ բարեխոսելու մեզ համար, ինչի կարիքը մենք շատ ունենք: Երբ գիտակցում ենք մեր մեղքերի ծանրությունը, որոնց պատճառով այլևս չենք համարձակվում որևէ բան խնդրել Աստծու Ամենազոր Տերությունից, այդ ժամանակ դիմում ենք սրբերի միջնորդությանը՝ խնդրելով, որ բարեխոս լինեն մեզ համար:
Այդ պատճառով էլ Եկեղեցում կարգվեցին սրբերի տոներ, և յուրաքանչյուր սրբին տարվա մեջ հատուկ օր հատկացվեց: Նրանց պատվին երգեր ու զանազան խոսքեր նվիրվեցին, որպեսզի մենք՝ հետիններս ու կարոտյալներս, յուրաքանչյուր օր կարողանանք տոնել որևէ մի սրբի հիշատակ՝ նրան շնորհակալությամբ փառավորելով իր արած բարերարության համար, և աղաչել, որպեսզի նա այսուհետև ևս լինի բարերար, այսինքն՝ խաղաղության միջնորդ Աստծու մոտ՝ մեր առջև բացելու համար ողորմության դուռը: Լինի նաև մեր հոգիների ու մարմինների պահապանը, մեզ առաջնորդի դեպի վերին՝ անդրանիկների Եկեղեցին ու մասնակից անի այն բազում բարիքներին, որոնք իրենք են վայելում: Այս դիտավորությամբ մենք տոնում ենք սրբերի հիշատակներն այնպես, կարծես թե Աստծու ողորմության բանալին այդ օրը հիշատակվող սրբի ձեռքում լինի:
Սրբերի տոնին հավաքվում են սուրբ Եկեղեցու մանուկները և քահանաների ու Եկեղեցու պաշտոնյաների հետ միասին հավատով, սուրբ սրտով ու ջերմեռանդ արտասուքներով տոնում նրանց հիշատակը՝ մտաբերելով սրբերի նահատակությունը, և նրանց բարեխոսությամբ աղաչում Աստծուն, որպեսզի Տերը մեզ պահի չարից, ապրեցնի առաքինասեր վարքով և տա շնորհ՝ հաղթելու երևելի և աներևույթ թշնամիներին: Եկեղեցու մանուկները սրբերի միջոցով են պայծառանում, լուսավորվում ու վայելչապես զարդարվում ոսկեհուռ հանդերձներով: Սրբերի բարեխոսությամբ խաղաղություն ենք խնդրում աշխարհի համար և Աստծուն երկրպագելով՝ փառաբանության պաշտոն մատուցում Սուրբ Երրորդությանը՝ օրհնություն առաքելով սրբերին Պսակողին, ինչպես այն սրբերը, ովքեր նահատակվեցին Աստծու փառքի համար:
Սուրբ վկաները՝ երկրային զինվորները, ընծայվելով երկնքի սուրբ Խորանին, երկնավոր Վարդապետի սիրույն ապրեցին ըստ Տիրոջ պատվիրանի՝ ընդդիմանալով կռապաշտական մոլորություններին: Նրանք, դավանելով Միասնական Սուրբ Երրորդությանը, իրենց անձերը զոհեցին՝ արյուն թափելով քրիստոնեական ճշմարիտ ու սուրբ հավատի համար, և փոխվեցին վերին զվարթունների զորքերի մեջ: Երբ հրեշտակների դասերի հետ, սրբերի արյան հեղած տեղում, ցնծությամբ տոնում ենք իրենց հիշատակը, նրանք բոլորը ցնծում են և տոնակից են լինում մեզ:
Երբ տոնում ենք սրբերի ճգնության սուրբ հիշատակը, նրանք համարձակություն են ստանում իրենց սուրբ և ընդունելի աղոթքներով մեզ համար բարեխոսել Քրիստոսի առաջ և Նրանից ողորմություն հայցել՝ տոնողներիս մեղքերի թողության և այլևայլ պարգևների համար, և մեզ օգնական են լինում, որպեսզի Տերն ընդունի նաև մեր օրհնաբանությունները, որից բազում վարձք ենք ստանում: Այդպիսով՝ որովայնից ընտրված սրբերը՝ սքանչելագործ վկաները և մարդկային ցեղի պարծանքները, Քրիստոսի առջև բարեխոսում են տոնողներիս համար:
Երբ տոնում ենք սրբերի խաչակրոն սուրբ հիշատակը, Սուրբ Հոգու պարգևները սփռվելով տարածվում են տոնասեր հավատացյալ անձերիս վրա, ինչից ջնջվում է մեղքերի գիրը ու փարատվում են մեր հոգու ու մարմնի բոլոր ցավերը, պայծառանում է մեր միտքը, և հրճվալից զգացողություն ենք ունենում՝ թռչելով դեպի անմահություն՝ ըստ այս խոսքի. «Արդարների հիշատակով պայծառանում է ժողովուրդը»: Քանզի ցնծում է երկինքն, ու զվարճանում երկիրը, և մեզ տոնակից են լինում երկնային զորքերը և հայցում Քրիստոսի ճշմարիտ վկաներից, որպեսզի նրանք աղաչեն Աստծուն՝ շնորհելու համար մեզ անվախճան կյանք:
Սրբերը մեզ չեն մերժում, այլ՝ ըստ իրենց մարդասեր կամքի ու մեծ բարության, հարգանքով ընդունում են մեզ և մեզանով ուրախանում, քանզի նրանք իրենց համար փառք չեն հայցում, այլ իրենց փառավորումով տոնողներիս օգուտն են փնտրում: Սրբերի կամքն է՝ իրենց բարեխոսությամբ ժողովրդին աստվածպաշտության հորդորել:
Նախ սրբվում ենք պահքով, ապա սրբերի միջնորդությանը դիմում՝ նրանց մեզ բարեխոս դարձնելով, որպեսզի նրանց, այսինքն՝ Թագավորի զինվորների բարեխոսությամբ ընդունելի լինեն մեր պահեցողություններն ու աղոթքները: Եվ այդ օրվա տոնի տերերը նրանք են, ինչպես նաև բարեխոսները պահողների և հույսով տոնողների զորավիգն ու պահապանը՝ Քրիստոս Աստծու հրամաններով: Նրանց բարեխոսությանն ենք դիմում, որպեսզի Ինքը՝ Ամենաողորմածը, բարեգութ և մարդասերն Աստված, նայելով նրանց նահատակությանը, նրանց բարեխոսությամբ ընդունի մեր պահքը և աղաչանքները՝ թողություն շնորհելով մեր մեղքերին և Իր սրբերի հետ մասնակից ու տոնակից դարձնի բոլոր հավատացյալներին:
Այդպես հույսով ու հավատով տոնում ենք սրբերի հիշատակը, ովքեր Տիրոջ անվան համար իրենց մարմինը, ինչպես անուշահոտ պատարագ, մատուցեցին երկրի վրա: Եվ տոնելով հաղորդվում ենք սուրբ ժողովի հետ Ամենակալի փառքին, Ով նրանց հաղթող կարգեց չար բռնավորի վրա և փառավորեց երկրում ու երկնքում, ուր նրանք միշտ կան: Ապա Աստծուն պաշտոն ենք մատուցում սաղմոսներով, օրհնություններով և հոգևոր երգերով՝ սուրբ սրտով գովելով անսկիզբ Էությունը և անմենազոր Տերությունը, Ով մեզ արժանացրեց սրբերի ժառանգությանը:
Սրբերը երեք դասերի են կարգված: Առաջին դասի սրբերի անունները հիշատակված են «Հայսմավուրք» կոչվող մատյանում՝ ի թիվս այլ սրբերի, երկրորդ դասի հիշատակը կատարվում է ժամերգությունների ժամանակ, և նրանք կոչվում են տոնելի սրբեր, իսկ երրորդ դասի հիշատակը տոնվում է նախատոնակով և սուրբ Պատարագով: Ինչպես Պողոս առաքյալն է ասում. «Այլ է փառքը երկնավորների և այլ է փառքը երկրավորների, այլ է փառքն արեգակի, այլ է փառքը լուսնի և այլ է փառքն աստղերի. և մի աստղ փառքով առավել է, քան մի ուրիշ աստղ» (Ա Կորնթ. ԺԵ 40):
Սրբերը դասակարգվում են՝ հրեշտակների, կույսերի, նախահայրերի, մարգարեների, առաքյալների, վարդապետների, հայրապետների, առաքելագործ եպիսկոպոսների, երեցների, ուղղափառ սարկավագների, կրոնավորների, մարտիրոսների, ճգնավորների, մենակյացների և նրանց աշակերտների, բարեպաշտ թագավորների, աստվածասեր իշխանների և զորավարների: Հրեշտակներ