Եհովայի վկաների աստվածաբանների և այդ հսկա կազմակերպության բոլոր անդամների ամենասիրած հարցը, որ նրանք բարձրացնում են պատեհ կամ անպատեհ առիթով, Աստծու անվան հետ կապված խնդիրն է։ «Դուք գիտե՞ք Աստծու անունը, մենք եկել ենք այստեղ, որ ձեզ հայտնենք այդ անունը, որ դուք էլ փրկվեք», – քարոզում են նրանք բոլորին, ում որ կարողանում են համոզել իրենց առաքելության արշավի ընթացքում։ Այսօրվա հրապարակի վրա եղած եհովական լայն սպառման հոգեբանությամբ տպագրված գրեթե բոլոր գրքույկներում կամ գրքերում, որն էլ որ թերթեք, անպայման կգտնեք մի քանի էջ այդ մասին, անկախ այն բանից, թե ի՞նչ է գրքի բովանդակությունը։ Այդ «անվան» հետ կապված նյութերում, միօրինակությամբ ու նույնաբանություններով (տավտալոգիա), դարձյալ անանուն աստվածաբանը «ապացուցում» է, որ Աստծու անունը պատմական բոլոր եկեղեցիները միտումնավոր կերպով թաքցրել են ժողովրդից, դրանով իսկ կատարելով սատանայի կամքը։ Եվ միայն հիմա, իրենք, Եհովայի վկաները, հստակ առաքելություն ունեն «աշխարհին տանել Աստծու անունը», որպեսզի մարդկությունը զուրկ չմնա այդ շնորհից և փրկվի։ Եվ, բնական է որ դրան կհետևի նույն ու ամեն անգամ կրկնվող այն միտքը, թե բոլոր եկեղեցիները դեմ են Աստծուն, մանավանդ՝ կաթոլիկները։ «Ի՞նչ էր մեր երկնավոր Հոր անձնական անունը։ Արդ, Աստծու անունը ԵՀՈՎԱ է։ Սակայն շատերը, որոնք ցանկանում են Աստծուն պաշտել, շատ անհարգալից կերպով են վարվում այդ անվան հանդեպ։ Ոմանք նույնիսկ իր անունը Աստվածաշնչի թարգմանություններից դուրս են գցել և այն փոխարինել գլխագիր «ՏԵՐ» և «ԱՍՏՎԱԾ» տիտղոսներով» (21, էջ 16-17):
Հենց այդպես էլ Եհովայի վկաների մունետիկները կսկսեն խոսել ձեզ հետ, երբ բախեն ձեր տան դռներն ու դուք նրանց ներս հրավիրեք։ Մինչդեռ հենց այդտեղից էլ սկսվում է Եհովայի վկաների մոլորությունները, սխալ տրամաբանական լուծումներ տալու և իրենց ուզածը փաստելու բռնազբոսիկ մոտեցումները։ Աստծու անունը Հին Կտակարանի եբրայերեն բնագրում գրվում է չորս տառերի համադրությամբ՝ YHWH, որն էլ այդ պատճառով կոչվում է տետրագրամատոն կամ պարզապես՝ տետրագրամա՝ քառատառ գրություն։ Հայտնի է, որ եբրայերենը, ինչպես և սեմական բոլոր լեզուները, չեն ունեցել ձայնավոր հնչյունների համար համապատասխան նշանագրեր, ինչպես հնդեվրոպական լեզուները։ Հետագայում, վանկերում ձայնավորի հնչողությունը ապահովելու համար, ներմուծվել են որոշակի նշաններ, որոնք դրվել են բաղաձայների վերևում, ներքևում կամ՝ մեջտեղում։ Օրինակ, Արարատ հատուկ անունը, որը հիշատակում է Ծննդոց գիրքը (Ծննդ:8-4), արտահայտվում է երեք բաղաձայներով՝ RRT, որը կարելի է կարդալ թե՜ աՐաՐաՏ, թե՜ ուՐաՐՏու։ Նույն ձևով էլ տետրագրաման կարելի կարդալ թե՜ որպես ԵՀոՎա, թե՝ ԵաՀՎե, թե՜ ԵաՀոՎաի և այլն։ Ո՞րն է ճիշտը։ Միանշանակ չի կարելի ասել, քանի որ ավանդությունն այդ հնչողությունը չի պահել և ոչինչ չի փոխանցել։ Երբ ընթերցելու ժամանակ հրեաները հանդիպում էին տետրագրամային, այն շրջանցում էին՝ համաձայն Տասնաբանյայի երրորդ պատվերի, և այն փոխարինում համապատասխան հոմանիշ՝ Ադոնա (=Տեր), Սաբաովթ (=զորություն) և այլ բառերով։ Ուրեմն կարելի է վստահորեն պնդել, որ մինչև հիմա հայտնի չէ տետրագրամայի իրական հնչողությունը, իսկ այն, ինչ այսօր հրամցնում են Եհովայի վկաները և որոշ թարգմանություններում օգտագործվում են (Եհովա, Եահվե), մոտավորություններ են, որոնք տետրագրամայի ճշգրիտ հնչողությունը չեն։
Համեմատության համար, որպես օրինակ, կարելի է բերել հայերենում «է» և «ե», «ո» և «օ» տառերի հնչողության հարցը բառի մեջ։ Այսօր այդ զույգերը նույն ձևով են հնչում, իսկ թե ինչպես են հնչել բառի մեջ Մաշտոցի ժամանակ, անհայտ է (օրինակ «սեր» և «սէր», «հօտ» և «հոտ» բառերում): Այսինքն, լեզվաբանական առումով, տեսականորեն, հնարավոր է, որ լեզուն կորցնի իր ինչ-ինչ միավորների պատմական հնչողությունը, այն փոխարինելով տվյալ ժամանակում գործածվող հնչողությամբ: Իսկ եբրայերենում առավել ևս հնարավոր է նման երևույթ, քանի որ առկա էր Տասնաբանյայի ազդեցությունը և անշուշտ, այս դեպքում լեզվաբանությանը գումարվում է աստվածաμանությունը՝ դավանանքը։ LXX թարգմանիչները, տետրագրաման թարգմանել են հունարեն Կիրիոս (=Տեր) բառով, իսկ եբրայական Էլոհիմը՝ Թեոս (=Աստված) բառով։ Բնական է, որ տետրագրամայի մասին խոսելիս պիտի հասկանանք Հինկտակարանյան աշխարհը, իսկ Նոր Կտակարանում տետրագրաման բացակայում է, քանի որ այն գրվել է հունարենով։ Այս է պատմական իրողությունը։ Ինչպես տեսնում ենք, այդ պարզությունն ու փաստական վավերականությունը հանգիստ չի թողել եհովական աստվածաբաններին, որոնք ամեն հարցում անհանդուրժող վերաբերմունք ունեն քրիստոնեության հանդեպ։ Տետրագրամայի խնդիրն էլ խառնելով, նրանք բաբելական խառնաշփոթություն ստեղծեցին։ Նաև սկսեցին պնդել, որ թե՜ հին Կտակարանում՝ այսինքն LXX թարգմանության մեջ և թե՜ Նոր Կտակարանում օգտագործվել է տետրագրաման, իսկ արտագրող գրիչները այն փոխարինել են համապատասխան համարժեքներով։ Հայտնի է, որ Աքվիլան (II Դար) և Որոգինեսը (III դար) իրենց թարգմանություններում օգտագործել են տետրագրաման (4. էջ 125), բայց ոչ թե «հնչեցրել», ինչպես հետագայում արեցին թարգմանիչները KJV անգլերեն թարգմանության մեջ։ Իսկ LXX-ում տետրագրաման օգտագործվել է մեզ հայտնի հարյուրավոր ձեռագրերից ընդամենը մեկում, այն էլ՝ միայն Բ Օրինացի երկրորդ կեսի մեջ։ Նոր Կտակարանի և ոչ մի ձեռագրում, ինչպես հայտնի է, չի օգտագործվել տետրագրաման։ Երկու դեպքում էլ, ամենուր, Աստծու անունը թարգմանվել է Կիրիոս (Տեր) և Թեոս (=Աստված) բառերով, ինչպես մեր գրաբար Աստվածաշունչը։ Պարզ է, որ միանգամայն անընդունելի է Նոր Կտակարան ներմուծել տետրագրաման՝ Եհովա հնչողությամբ, Տեր և Աստված բառերի փոխարեն։ Եհովայի վկաների աստվածաբանները նշում են, որ Մատթևոսի ավետարանը գրվել է եբրայերեն լեզվով և, հետևաբար, այնտեղ առկա պիտի լիներ տետրագրաման, իսկ թարգմանիչները կամ գրիչները միտումնավոր այն փոխարինել են հունարեն համարժեքներով։ Նախ այս պնդումը, անշուշտ, լուրջ փաստարկ չէ, որովհետև չկա պահպանված եբրայերեն բնագիրը, այլ այդ մասին կա միայն մի քանի վկայություն որոշ հեղինակների մոտ (Պապիաս, Եվսեբիոս, Իրինեոս), որոնք ենթադրում են, որ Մատթևոսի ավետարանի հունարեն տարբերակը թարգմանությունն է արամերենից։ «Նկատի ունենալով Մատթևոսի ավետարանի լեզուն, ոճը և շարահյուսությունը, հնարավոր չի թվում, որ այս ավետարանը լինի արամերեն լեզվով գրված ավետարանի թարգմանությունը։ Հնարավոր է, որ նույն ավետարանիչը հունարենի է վերածել արամերեն տեքստը և այն հարստացրել նոր նյութերով»: Այսինքն, բուն՝ իսկական իմաստով բնագիր կարելի է համարել հունարեն լեզվով Մատթևոսի ավետարանը։ Իսկ Եվագրիոս Պոնտացին անգամ տետրագրաման հունարեն չի թարգմանել, այլ տվել է «Pipi» հունարեն ձևը: Իրականում Եհովայի վկաները Աստծու անվան հետ կապված խառնաշփոթությունները միտումնավոր են ստեղծում և մի նպատակ են հետապնդում` ցույց տալ կամ ապացուցել, որ Հիսուս Քրիստոս Աստված չէ։ Նախ, արդեն 2000-ամյա եկեղեցու ցանկացած անդամի, անկախ ազգությունից, եթե հարց տանք, թե՝ ի՞նչ է Աստծու անունը, կստանանք միանշանակ պատասխան` «Աստծու անունը Հիսուս Քրիստոս է»։ Եհովայի վկաների սուրբգրային նորագույն հայտնությունները մեզ նորից ետ, դեպի Մովսեսի ժամանակներն են տանում, և զանազան մեկնողական հնարանքներ բանեցնելով՝ ապացուցում կամ համոզում, անշուշտ նպատակ ունենալով մոռացության տալ Հիսուս Քրիստոս հայտնված Աստծու Որդուն, նույն Ինքը՝ ԵՀՈՎԱՅԻՆ։ Տերունական աղոթքի՝ «Հայր մերի» երկրորդ հատվածը՝ «սուրբ լինի Քո անունը», ամենևին չի նշանակում իմանալ կամ կարողանալ վերարտադրել ճշգրտությամբ տետրագրամայի պատմական հնչողությունը, որը կլուսավորի ու կմաքրի, ինչպես պնդում է եհովական անանուն աստվածաբանը (24, էջ 31), այլ ծանոթանալ, ճանաչել Աստծուն, նրա էությունը, խոսքը, սրբությունը և այլն։ Իսկ հնչողության հարցը ավելի գիտական բնագավառին է վերաբերում, և վարդապետություն չի կարելի ստեղծել անհայտ ու չիմացած բաների վրա հիմնվելով։
Աստծու անունը «սուրբ պահելը» հենց Տասնաբանյայի երրորդ պատվերի կիրառումն է մեր Կյանքում, ու ոչ թե պատեհ-անպատեհ տետրագրամայի սխալ հնչողությամբ Աստծու անունը հասարակ անվան հավասարեցնելը, արժեզրկելը։ Եհովայի վկաները, իրենց բռնած դիրքով, փաստորեն հենց այդ են անում՝ Աստծու անունը սուրբ պահելու փոխարեն, այն ավելի անիմաստ ու դատարկ տեղը օգտագործում են՝ շատ հասարակ անուններին հավասարեցնելով այն։
Եհովայի վկաների աստվածաբանները համոզում են, որ տետրագրաման չարտասանելը Հիսուսի ժամանակ ուղղափառ հրեաների մոլորություններից էր, նրանք պարտավոր էին արտասանել այն, բայց չէին արտասանում Աստծու անունը: Իսկ Հիսուս, չընդունելով այդ մոլորությունը և սխալ կարծիքը, այն օրը, երբ նա ժողովարանում կարդաց Եսայի մարգարեի հայտնի հատվածը (Եսայի 61:1-2), նա անպայման բացահայտ կերպով արտասանել է այդ հատվածում առկա Աստծու անունը, այսինքն՝ Տետրագրաման։ Եվ, որպես եզրակացություն, անանուն աստվածաբանը գրում է՝ «Եթե Հիսուս չարտասաներ Աստծու անունը կամ այն փոխարիներ Տեր և Աստված բառերով, ապա դա կնշանակեր, որ նա հետևել է հրեա կրոնական առաջնորդների ոչսուրբգրային ավանդություններին, որը հնարավոր չէ»: Հետևաբար, պնդում են նրանք, եթե Հիսուս արտասանել է տետրագրաման, մենք էլ պետք է նույնը անենք։ Սա եհովականներին բնորոշ հետադարձման սկզբունքն է՝ անցյալը վերապատմելը՝ ներկայի պահանջարկների համաձայն, այսինքն՝ «սրբագրել» անցյալում կատարված դեպքերը, որը անտրամաբանական է։ Տետրագրամայի հնչողության այսօրվա ձևը Եհովայի վկաները վերցրել են KJV հրատարակությունից, ուր առաջին անգամ այն չթարգմանվեց և որպես Jehovah փոխարինեց տետրագրամային։ Վերջապես, Եհովայի վկաները տետրագրամայի գործածությանը ավելի ցայտուն հիմնավորում տալու համար բերում են մեկ ուրիշ փաստարկ ևս՝ ցույց են տալիս, որ տետրագրամայի պահպանելը ավելի հասկանալի է դարձնում տեքստը և հղում են կատարում Սաղմոս 110:1 (109:1) համարին։ “«Տերը ասաց իմ Տիրոջս..» ձևը տավտալոգիա է (անհարկի կրկնություն), ուրեմն ավելի ճիշտ է ընդունել «Եհովան ասաց իմ Տիրոջս… »ձևը”: Սա հենց այն համարն է, որը Հիսուս բերում է ապացուցելու և ցույց տալու, որ Մեսիան և Հայրը նույնն են (Մատթ. 22:41-45): Եվ ակնհայտ է, որ հենց այդ փաստը ժխտելու համար անանուն աստվածաբանը առաջարկում է իր տարբերակը, քանի որ այդ դեպքում Դավթի ասած «իմ Տերը» և «Եհովան» կարելի է բացահայտորեն ներկայացնել որպես տարբեր բաներ, այսինքն, Դավթի ասած «իմ Տերը» և «Եհովան» չեն կարող նույնը լինել։ Մինչդեռ թե՜ տերունական պատասխանը, թե՜ Դավթի խոսքերը բացահայտ նշում են, որ Աստծու Որդին կամ Մեսիան՝ «իմ Տերը» և «Տերը» նույնն են։ Հիսուս ուզում էր հասկացնել, որ Մեսիան միայն «Դավթի որդին» չէ, Մեսիան նաև Դավթի Տերն է, այսինքն՝ Աստված: Հայտնի է, որ Հիսուսի ասածը մեջբերում է LXX թարգմանությունից (Սաղմոս 110:1, 109:1)-ից նույնությամբ (ու ոչ եբրայերենից), ուր երկու տեղում էլ հունարեն «Տեր» (kirios) բառն է դրված։ Իսկ Սաղմոսի համապատասխան համարում բնագիրն առաջին տեղում դնում է տետրագրաման, իսկ երկրորդ տեղում՝ Ադոնի, մի անգամ ևս ցույց տալով, որ Տետրագրաման դա նույն Ադոնի՜ն է, նո՜ւյն Մեսիան և նո՜ւյն Ամենակարող Աստվածը։ Արդեն քանիցս նշվել է, որ անանուն աստվածաբանները սիրում են սովորեցնել Հիսուսի ժամանակակից հրեաներին, իսկ այստեղ հանդգնում են նաև սովորեցնել Հիսուսին՝ թե Նա ինչպես պետք է մեկնաբաներ Սաղմոսի այդ հատվածը։ Անշուշտ, նման մոտեցումը ոչ միայն անընդունելի է, այլ նաև անտրամաբանական։ Այն ինչ արձանագրված է Սուրբ Գրքում, չի կարելի խմբագրել համաձայն մեր հասկացածի, Ս. Գիրքը Աստծու խոսքն է, և գերադաս է մարդկային ձգտումներից ու ցանկություններից։ Անգամ Պիղատոսը իր գրածը չփոխեց միայն նրա համար, որ այն հաճելի չէր հրեա առաջնորդներին (Հովհ:19-22): «Ինչ գրեցի, գրեցի» – ասաց Պիղատոսը։ Չի կարելի այսօր՝ քսան դար անց. պահանջել Պիղատոսից, որ նա չգրեր «Հրեաների թագավոր»՝ այսինքն՝ Մեսիա, Աստծու Որդի (դարձյալ հետադարձման սկզբունքը): Եհովայի վկաների աստվածաբանական միտքը հենց այս հենքի վրա է կանգնում և սրբագրում այն, ինչ անհնար է. սովորեցնում է հրեաներին, թե ինչ պիտի ասեին, իսկ Հիսուսին՝ թե ինչպես պիտի կարդար Սաղմոսի հատվածը և այլն։ Ավելին, «եթե»-ների վրա են կառուցում իրենց վարդապետությունը, մի բան, որն անընդունելի է։ Աստծու անվան հետ կապված Եհովայի վկաների սկզբունքները այն աստիճան ծայրահեղ են, որ չեն ենթարկվում անգամ առողջ տրամաբանությանը։ Աստծու հայտնությունը մարդկությանը, ինչպես հայտնի է, ունի աստիճանական բնույթ։ Աստված սկզբում իրեն հայտնեց Աբրահամին, Մովսեսին, մարգարեներին և, ի վերջո, Հիսուս Քրիստոսի կատարյալ հայտնությամբ Ինքը՝ Աստված, հայտնվեց։ Աստծու հայտնությունը տրվում էր տարբեր աստիճաններով և մակարդակներով, որոնք, ընդհանրապես կարելի է բաժանել երկու մասի՝ Հինկտակարանյան հայտնություններ և Նորկտակարանյան հայտնություններ։ Այս աստիճանականությունը չընդունելը և ժխտելը շատ բնորոշ է XIX-XX դարերի աղանդներին, որովհետև հակառակ դեպքում իմաստազուրկ են լինում իրենց «նորագույն» հայտնությունները՝ ռասել-ռուտերֆորդյան պարզունակ մեկնաբանությունները։ Այդպիսի մոտեցումը նրանց տանում է դեպի նախնական աստիճանը և այնտեղից՝ այդ ստորին մակարդակից, նրանք փորձում են նկարագրել և սրբագրել պատմությունը և կանխատեսել ապագան։
Այս տրամաբանությունը, որ պայմանականորեն կարելի է անվանել «մանկություն հիշելու» Սկզբունք, բնորոշ է ոչ միայն ռասելականությանը, այլ՝ համարյա բոլոր ոչ ուղղափառ կրոնական շարժումներին։ XIX դարի երկու «Ռ»-երը սկսում են մեկնել Ս. Գիրքն, այնպես, կարծես 1900 տարի գոյություն ունեցող քրիստոնեական եկեղեցին գոյություն չի ունեցել և Հիսուսից հետո, երբ նա ժողովարանում ընթերցեց Եսայի 61:1 համարը, առաջին անգամ Ս. Գիրքը բացել է Ռասելը։ Այս է պատճառը, որ Եհովայի վկաները չեն սիրում օգտագործել Հին Կտակարան կամ Նոր Կտակարան անվանումները, չնայած Պողոս առաքյալի բացահայտ խոսքերին (Գաղատ. 4:24) և գերադասում են օգտագործել «Քրիստոնեական եբրայական և հունարեն գրություններ» անվանումները, բնականաբար ենթադրելով, որ առաջինը՝ Հին Կտակարանն է, իսկ երկրորդը՝ Նոր Կտակարանը։
Աղբյուր՝ Ժամանակակից աղանդները Հայաստանում հեղինակ՝ Տեր Ղևոնդ Մաիլյան
